Theo Ruijgrok overleden

[door: Ed van Eeden]

Op 27 december, drie dagen na zijn 95e verjaardag, is Theo Ruijgrok overleden.

Theo speelde natuurlijk al een paar jaar niet meer actief bij ons: dat werd door zijn leeftijd en fysieke gestel steeds moeilijker voor hem, waardoor hij zich als clubspeler uiteindelijk heeft teruggetrokken.

De afgelopen tijd had ik nog af en toe contact met hem. Op 27 april van het voorbije jaar meldde hij me:

Wij hebben de corona tot nu toe overleefd en iedereen zegt dat wij ons gelukkig moeten prijzen met de gouden kooi waarin we hier wonen. Toch kan ik niet zeggen dat ik een toonbeeld ben van een krasse oude baas, waar de levenslust vanaf spat.
Ik mis mijn vrienden bij Oud Zuylen en vooral de vrije geesten en dwarsdenkers.
Breng vooral mijn groeten over.
Theo

Hoewel hij geboren is in Zuilen, was Theo in wezen een wereldburger. Als theoretisch fysicus werkte hij in de Verenigde Staten lange tijd met de groten der aarde in zijn vakgebied, zoals Niels Bohr. Eenmaal weer in Nederland hield hij contact met collega’s uit allerlei landen: hij begon zijn dagen met het bijwerken van zijn omvangrijke mailverkeer met onder meer Polen en Amerikanen. Dat alles gebeurde in het Engels, dat hij vloeiend beheerste. Tot zijn ergernis lukt het hem in zijn latere jaren niet goed om nog andere talen onder de knie te krijgen. Toen zijn dochter in Italië ging wonen, wilde hij haar en zijn kleinkinderen verrassen door Italiaans te leren, maar dat streven heeft hij na enkele dappere pogingen opgegeven.

Ook na zijn pensionering bleef Theo actief als emeritus-hoogleraar theoretische fysica. Omdat hij zowel goed thuis was in de newtoniaanse en einsteiniaanse fysica als in de kwantummechanica en de chaostheorie, gaf hij nog tot op hoge leeftijd hoorcolleges waarin hij studenten en andere belangstellenden leerde kijken vanuit die verschillende paradigma’s. Ook aan totale leken, zoals schakers, kon hij uitleggen wat de wereld draaiende houdt. Zo heeft hij aan de bar van de Blijde Boodschap, het kerkgebouw in Overvecht waar Oud Zuylen zo’n drie decennia gespeeld heeft, enkele keren met gebruikmaking van een daarvoor speciaal meegebrachte dubbele slinger verteld en getoond hoe onvoorspelbaarheid een leidend principe is in de chaostheorie.

Als schaker was Theo minder begaafd dan als natuurkundige, al raakte hij zeer onder de bekoring van het spel. Zijn rating zal de 1700 nooit te boven zijn gegaan. Al te vaak heeft Jaap van der Tuuk hem uitgelegd dat het geen toeval was dat Theo er als zwartspeler weinig succes mee had om in vrijwel elke partij zijn dame op a5 te zetten. Regelmatig waren in de speelzaal ruijgrokiaanse uitroepen te horen als: ‘Nee, hè!’ of ‘Hoe kan dat nou toch!’ of ‘Het is gewoon niet eerlijk!’, als er weer eens iets was misgegaan op zijn bord. Desalniettemin hield Theo de moed erin. De wekelijkse partij was voor hem niet meer dan een opmaat tot de vorm van schaken waar het hem eigenlijk om ging: vluggeren zonder klok met aanvankelijk Roel Peters en later Pieter Popken. Dat stond elke clubavond vanaf tien uur op het programma. Mocht Theo’s competitiepartij dan nog niet afgelopen zijn, dan bood hij prompt remise aan, of gaf hij zonodig op. Sommige dingen zijn immers belangrijker dan andere dingen.

Tijdens de jaarvergaderingen was Theo ook altijd nadrukkelijk aanwezig. Dan riep hij op tot verbroedering of tot ondersteuning van het bestuur. En tijdens de rondvraag kwam hij steevast met een vraag of observatie waaraan menigeen nog niet eerder had gedacht. Zo sprak hij er bijvoorbeeld zijn verwondering over uit dat er in deze wereld zoveel chaos en ongelijkheid heerst, maar dat de beide kolommen in de boekhouding en in de begroting van de club onderaan de lijn toch wonderbaarlijke op dezelfde getallen uitkwamen. Daarachter vermoedde hij een magisch soort samenhang, waarvan het wezen hem ontging.

Theo Ruijgrok was een aimabel, hartelijk, warmhartig, geestig en diepzinnig mens met een grote liefde voor het schaakspel, de vereniging en zijn clubgenoten. Ik zal hem missen en ben daarbij beslist niet de enige. Moge zijn energie zich vermengen met de massa van het oneindige!

Ed