1960 - 2016

Maarten Etmans

Impressies uit een verbleekt verleden

Maarten Etmans

Als ik in het najaar van 1963 als leraar klassieke talen in Utrecht wordt aangesteld, heb ik mij aangemeld als lid van Schaakclub Utrecht. Ik ben tegelijkertijd nog aan het afstuderen in Leiden, waar ik lid ben van Philidor, op dat moment een sterke vereniging die hard aan de weg timmert en waarvan het eerste tiental in 1968 onder andere door mijn falen het landskampioenschap misloopt.

De eerste jaren speel ik namelijk extern nog voor mijn oude club; pas in 1970 ben ik voor Utrecht gaan spelen.

etmans6b

Boven Maarten Etmans eind vijftiger jaren.

etmans7bb

Etmans in de strijd om het kampioenschap van LSG (1962).

De zestiger jaren

De eerste jaren op de clubavonden staan mij na al die jaren nog voor ogen als de dag van gisteren. We schaken in het CSB-gebouw aan de Kromme Nieuwegracht, een vreselijk kille en ongezellige locatie in mijn ogen, waar een uiterst stroeve beheerder de lakens uitdeelt; Piet Verhoeff betitelt hem altijd als “de Vader”.

Voorzitter is op dat moment wijlen Polee, een internist, die zo af en toe tijdens zijn partij wordt weggeroepen. Hij is een zeer enthousiast schaker geweest en mag ook erg graag snelschaakpartijtjes spelen. Zijn reactie is dan ook uiterst komisch, als een van de leden op de jaarvergadering zware kritiek heeft op al dat gevlugger vanwege de aan de klokken toegebrachte schade: Polee roept woordelijk: “Het moet nu maar eens afgelopen zijn met dat verduvelde snelschaak!”

Dat er zoveel gevluggerd wordt heeft alles te maken met het wegkwijnen van de interne competitie. Er wordt onder leiding van wedstrijdleider Boosman gespeeld in gesloten groepen en er zijn veel spelers, die wèl meedoen, maar erg weinig komen. Het is zo erg, dat de competitie nooit voltooid wordt; zelfs afgebroken partijen (ik hoop dat de lezer dit begrip nog kent) worden met de regelmaat van de klok (wat een beeldspraak) onvoltooid gelaten. De spelers die wèl vaak komen opdagen, hebben dan dikwijls niets anders te doen dan vluggertjestoernooitjes spelen. Vaak wordt om een kleine inzet (een kwartje per deelnemer) gespeeld. De winst wordt doorgaans opgemaakt aan het eind van de avond in een nabijgelegen automatiek.

etmans8b

Maarten Etmans, zestiger jaren

Pas na enkele jaren gaan we over op het Keizer-systeem. Hiermee komt een heel nieuw tijdperk. De clubavonden worden drukker bezocht, ‘Keizerpunten’ zijn vaak belangrijker dan echte punten (er is nog geen ELO-rating). Inmiddels zijn onder andere Gerard Verholt en Arend van Oosten lid geworden. Ook zij zijn nog steeds actieve leden.

Enkele jaren later komen we terecht in het pas opgerichte Denksportencentrum in de Kanaalstraat. Vanaf dat moment groeit het ledental snel. Naar mijn gevoel is dat de start van het “moderne” schaakleven van de club.

Oude bekenden 

Wie zijn er bij mijn komst in 1963 (bijna 48 jaar geleden) lid van de club en zijn het nu nog steeds? Toch nog enkele goede bekenden: Bert Kieboom, Frits Stegeman en Piet Verhoeff. Zij zijn alle drie uiterst trouwe clubleden. Ook Hans Bouwmeester is er al, maar in tegenstelling tot de anderen is hij een groot aantal jaren tussendoor elders lid geweest, voor hij tenslotte weer op het oude nest neerstrijkt. Ook de vorig jaar helaas overleden Hans Duistermaat is er al. Het meest vooraanstaande lid en sfeermaker is de legendarische Eduard Spanjaard. Voor Schaakclub Utrecht heeft hij bijzonder veel betekend. Ook verzorgt hij tientallen jaren de zaterdagse schaakrubriek van onder andere het Utrechts Nieuwsblad. Daarin besteedt hij regelmatig aandacht aan de opkomende Utrechtse schakers. Zijn complete knipselarchief is na zijn dood door zijn weduwe aan mij gegeven, en bevat zijn gehele -of vrijwel gehele- oeuvre. Hij schrijft onderhoudend, maar vaak ook wat oubollig. Een van mijn partijen die hij plaatst, volgt hier met zijn commentaar.

 

Outsider

Mr. Ed. Spanjaard

5 april 1969

Deze week gaat te Leeuwarden het kampioenschap van Nederland van start. Onze gedachten gaan terug naar juli 1967, als in Zierikzee Donner wordt voorbijgestreefd door Ree, Bouwmeester en Scholl. Omdat hij hun mindere was? Néén, en já! Néén, omdat Donner, onze enige actieve grootmeester, vele spelkwaliteiten heeft, met welke hij dat triumviraat áán kan. Já, omdat eigenlijk álle eigenschappen meetellen, ook de lichamelijke conditie, de bereidheid zich gedurende een toernooi te ontzien, door veel te slapen, niet of weinig te roken en te drinken, en vooral ook het niet onverschillig zijn tegenover en het niet onderschatten van degenen die men als outsiders mag beschouwen. Dit laatste wordt Donner in Zierikzee noodlottig. Reeds in de eerste ronde verliest hij – met betere stelling – tegen Tim Krabbé.

Volgens de geruchten is Donner vastbesloten zich ditmaal te Leeuwarden te rehabiliteren. Op papier is landskampioen Hans Ree zijn grootste rivaal. Veel zal er van afhangen hoe deze topspelers het er af gaan brengen tegen de outsiders.

Onder deze bevindt zich drs. Etmans, een geweldige schaakenthousiast, die op geen vluggertjes toernooi ontbreekt. Hij speelt door de week in Schaakclub Utrecht, doch heeft nog steeds zijn hart verpand aan het Leidse Philidor, dat hij in de clubcompetitie vertegenwoordigt. Zijn spel is soms wat onbesuisd, gelijk welhaast wordt gesymboliseerd door een vervaarlijke snor. Ook zijn positiespel vertoont hiaten en daarom geloven wij niet, dat hij tot de hoogstuitkomenden zal behoren. Maar dat hij slim en koelbloedig is, moge blijken uit het volgende partijtje, dat hij wint van de vroegere kampioen open NK, Nico Schouten.

diaetmans121… Te3-a3!? Een wild plan, dat op hoger niveau wellicht wordt afgestraft, maar hoe? 22.Tf1-e1 Te8-f8 Zwart, zojuist nog trotse bezetter van de enige open lijn, moet nu afstand hiervan doen. 23.b4-b5 Pd7-e5 Hier komt stellig ook cxb5 in aanmerking. 23… cxb5 24.c6 Pb6 met onduidelijk spel. Na de tekstzet dreigt vooral 25… Td3 26.Df2 Txd4 27.Dxd4 Pxf3 met damenwinst. Voorts dreigt 25… Pd3. 24.Te1xe5!? Df6xe5 25.Tc1-e1 Beter Pa5xc6 omdat na dameruil met De5-e3 ook pion a7 valt met gevaarlijke vrijpionnen, ondersteund door de toren. 25.De5-f6 26.Pa5xc6 Ta3xa4 27.Pc6-e7 Kg8-h8 28.Pd4-f5 … streeft naar d6. Maar met zijn volgende zet ondermijnt zwart de dekking van Pe7 en daarna staan de paarden kwetsbaar. Elkander dekkende paarden zijn gewoonlijk te zeer aan hun dekkingsfunctie gebonden. 28… Ta4-a1 29.Te1xa1 Df6xa1 30.Kg1-f2 Da1-e5 31.Dd2-g5? g7-g6 Nu manifesteert zich de kwetsbaarheid van de ondoelmatige opstelling van de paarden. 32.Dg5-h6 Tf8-e8 33.Pf5-d6 De5xe7 34.Pd6xe8 De7xe8 en zwart wint met zijn loper méér het eindspel.

Een partij welke vele vragen open laat. Het thans aan de gang zijnde toernooi zal leren of de onstuimige opzet van outsider Etmans onze erkende meesters in gevaar zal kunnen brengen.

etmansree1b

Opening gesloten NK 1969 met de eerste zet van Etmans – Ree.

Epiloog redacteur

Zoals u hierboven kunt zien, opent Maarten Etmans het NK van 1969 met 1.d2-d3. Dat valt op!

diaetmans2In ronde 5 Zuidema – Etmans: 1.e4 g6 2.d4 c6 3.Pf3 d5, toen heel modern. Later, in dezelfde partij, het linkerdiagram. Zuidema offert: 21.Dd2 Dxc4 22.Td4 Db5 (Dxd5 wint gelijk) 23.a4 Da6 24.d6 Txd6 25.Db4, maar overziet 25… De2 en geeft op.

.

.

.

.

.

diaetmans3In ronde 3 verrekent Timman zich tegen Etmans (zie links) met 30… Txf4 (Le7 wint de kleine kwaliteit; bv Le7 Lg5 Txd7) 31.Txf4 Lh6 32.Th4 Ai! Na Kg7 Pe8 of Txd7 Txh6 blijft zwart een kwaliteit achter. Deze verliespartij kost Timman het kampioenschap; hij blijft een half punt achter de winnaars Langeweg en Ree.

Etmans eindigt op de laatste plaats met 2,5 uit 11. Ton de Ruiter, ook SC Utrechter op dat moment, heeft 3,5 uit 11.

.

.

etmansree2b

De NTS filmt voor het journaal de eerste ronde NK 1969.

capmilesetmans

Etmans tegen Miles in het Cap Gemini toernooi van 1985.