De kleine Karpov
Karpov is altijd al klein van stuk geweest, maar toen hij elf jaar oud was, was hij nog kleiner dan klein. Zo klein dat de ogen op de grond gericht moesten zijn om hem te ontdekken. Als elfjarige kreeg hij les van IM Alexander Roshal. De zaal was gevuld met leergierige jongens en Alexander gaf zo hier en daar instructie en uitleg. Hem viel gelijk al op dat dit ene kleine jongetje anders was dan de andere, veel grotere jongens. Het verschil was gelegen in de speelstijl. De oudere jongens offerden de hele tijd, links en rechts, overal waar maar kon. Karpov, daarentegen, gaf geen enkele pion weg – nee, zelfs geen enkel veld.
Op een gegeven moment verandert de instructie van karakter. Een oefenvluggertje. En het toeval wil dat Anatoli Karpov tegenover Alexander Roshal aan het bord plaatsneemt. Ze gaan van start en Karpov wint. Breed om zich heen gebarend vraagt Roshal aan de omstanders wat hij verkeerd gedaan heeft. Bijna alsof hij, als goedwillende leraar, bewust verloren heeft en een instructieve fout maakte die de jeugdspelers te ontdekken hebben. Hier en daar komen er suggesties; sommige worden afgekeurd, andere worden goedgekeurd.
Tweede vluggertje. Karpov wint opnieuw. Wederom wordt de methode van didactiek toegepast. “En wat hebben we hiervan geleerd? Waarom verlies ik?”, vraagt Roshal aan de jonge omstanders. “Wie heeft een idee?” Wederom suggesties ter verbetering, waarvan de meeste dit keer door Roshal afgekeurd worden. Je bent per slot leraar of niet.
En zo gaat het maar door en door. Telkens wint Karpov. Iedere keer de leerzame les van Roshal.
Hoe graag had Roshal zelf een keertje gewonnen! Dan had hij triomfantelijk kunnen brullen door de zaal: “En wat heeft mijn kleine tegenstander hier verkeerd gedaan??” Maar helaas, die kans kreeg hij niet.
En de tijd gaat verder. Karpov wint en dezelfde vraag wordt gesteld: “Waarom verlies ik?!?” Dit keer blijft het stil. Geen ideeën bij de omstanders. En dan, in die pijnlijke stilte, steekt er een heel klein vingertje de lucht in. Het is Karpov. Roshal is blij verrast. Heeft die kleine Karpov ook wat geleerd! Met omstandige gebaren geeft Roshal aan zijn iele tegenstander het woord. “Zeg het maar, Anatoli Jevgenevitsj, waarom verlies ik?” En een piepklein stemmetje uit een piepklein mondje geeft vertwijfeld antwoord: “Omdat ik beter schaak dan jij?”
In het midden de jeugdige Anatoli Karpov.
Anatoli Karpov tegen Efim Geller.