Diep tweede in internationaal computertoernooi!

Vincent Diepeveen

Van 30 mei tot en met 2 juni 2002 werd het tweede, zeer sterk bezette Internationale CSVN toernooi gespeeld, de zogeheten ICSVN. Diep is daar tweede in geworden.

Rechts Vincent Diepeveen met zijn schaakprogramma.

Vanzelfsprekend was dit resultaat de spannende gebeurtenis van Diep. Nu denkt u allen wellicht dat ondergetekende dit verwacht had. Dus niet. In feite leek het vooraf een uiterst saaie vertoning te worden van de kant van Diep. De reden is nogal simpel te geven: er was afgelopen maanden zeer geleidelijk gewerkt aan de engine. Nog erger was dat er enorm weinig was getest. Eén van de redenen hiervoor had zeker te maken met de uiterst droevige episode rondom mijn belangrijkste tester Jan Louwman. Jan verloor zijn vrouw Coby Louwman-Diepeveen (nog familie van ondergetekende ergens rond 1880) na een tragisch ziekteproces.

Ook sinds het grote internationale toernooi in Paderborn in februari, waar Diep enorm ten onder ging op grond van openingsboek, was er weinig gebeurd aan de engine. Een aantal bugfixes, wat nieuwe kennis. Niets schokkends eigenlijk.

Hoe hard het misschien ook over mag komen bij het gemiddelde publiek, schaken is een wetenschap (sport zou het tekort doen) waar de zwakste schakel telt. De ervaring leert dat als een product niet erg goed getest is, dat je dan voor vreselijke verrassingen komt te staan.

Het openingsboek

Waar wel veel aan gebeurd was, dat was het openingsboek. Dat was ook hard nodig, want dit was enorm mis gegaan in Paderborn. Vooral veel werk was verricht door mijn vaste boekmaker, om het voluit te schrijven: Arturo Ochoa Matheus (Matheus is dus niet zijn laatste naam maar Ochoa), uit Venezuela.

Heetgebakerde persoonlijkheden kent zo’n land. Daar hij nogal druk was (net gepromoveerd tot manager) en ‘niet klaar’, wilde hij niet eens als boekmaker voor Diep genoemd worden dit toernooi. Opvallend, want 8 van de 9 varianten die op het bord kwamen, die waren door Arturo voorbereid. Niet een nieuwe kuur overigens, want Arturo heeft ook al in het verleden andere openingsboeken gemaakt, zonder dat hij ooit als boekmaker hiervan genoemd wilde noemen.

Feit is dat in Paderborn het vreselijk mis ging in de opening, dankzij Arturo. Dit viel hem ook niet kwalijk te nemen, want er was bijna een burgeroorlog aan de gang rond februari van dit jaar in Venezuela en hij zat net op dat moment in onzekerheid in de USA aangaande zijn familie in Venezuela.

Een andere reden waarom het zo mis gegaan was in Paderborn had zeker te maken met het feit dat het niet eenvoudig was voor Arturo om een boek te maken binnen Diep. De functionaliteit om snel en overzichtelijk boekzetten in te geven is sterk verbeterd. Het is nu heel eenvoudig om in de interface van Diep allerlei bewerkingen los te laten op het boek en met name het invoeren is enorm eenvoudig geworden. Het maken hiervan was geen sinecure.

Waar het misging in Paderborn, dat was in de hoofdvariant nog wel. Midden in een hoofdvariant uit boek geraken is niet verstandig.

Openingsvoorbereiding is ongelooflijk belangrijk voor engines tegenwoordig. Veel belangrijker als deze op menselijk nivo zijn, omdat de engines gewoon ongelooflijk kneusachtig spelen in de opening. Dat is niet alleen de mening van mij persoonlijk; dit is een alom welbekende mening van de schakers over schaakprogramma’s.

De reden valt duidelijk te zoeken in de intelligentie die de mens bezit en die de machine nooit zal bezitten. De commerciële teams lossen dit op door enorm het boek met behulp van duizenden testpartijen voor te bereiden op wat komen gaat.

Ook hier was het Diep team zogezegd zwaar in het nadeel dit toernooi. Juist een schaakprogramma als Diep met zoveel schaakkennis erin (meer dan welk ander schaakprogramma ter wereld), dat dient natuurlijk goed getest te worden, omdat de werkelijkheid is dat die kennis aanvankelijk met grove fouten wordt ingegeven die er gewoon uit gehaald moeten worden.

Kortom, voor dit toernooi was er een redelijk voorbereid boek, hoewel totaal niet getest, wat weer een gigantisch nadeel is.

De voorbereiding

De enige bijdrage aan Diep die daadwerkelijk ruim tevoren geregeld was, dat was de bijdrage van GM Boris Kreiman. Na een paar jaar gewerkt te hebben binnen de IT, en min of meer gestopt te zijn met schaken, is Boris weer teruggekomen op het speeltoneel. Direct afgelopen januari 3e geworden in het Amerikaans kampioenschap 2002 (ongeslagen zelfs) en daarmee definitief zijn grootmeestertitel binnengehaald. Dit met een TPR van rond de 2785. Niet bepaald verkeerd. Ruim tevoren waren een aantal varianten die een grote kans hadden op het bord te komen, met Boris doorgenomen.

Een aantal andere topspelers was ook geconsulteerd bij deze voorbereiding, maar ik moet u waarschuwen, het klinkt natuurlijk prachtig: 5 Grootmeesters betrokken bij de voorbereiding van Diep. Schijn bedriegt echter. 2 van die grootmeesters zijn nog zeer jong en weten geen hoofdletter K van openingen af. Laat staan van objectief beter staan. Goed voorbeeld is de uiterst talentvolle GM McShane (17 jaar) in Engeland. Geweldige speler, maar weet minder van de opening af als ondergetekende. Volledige waardeloos was GM Nataf, die dankzij Diep wel in het FIDE WK is terecht gekomen (kwalificaties spelen op het internet vraagt om ellende natuurlijk), maar in zijn partijen als het gaat om opening kennelijk boven zijn kunnen speelt, of anderen als hemzelf met de gebruikelijke Franse slag afhandelt. Van een paar andere GMs wil ik de naam nog niet noemen, maar twee ervan zitten bij de top 30 van de wereld.

Echter, de objectieve weerlegging van de paar varianten die ik van hen gekregen heb (waarvoor enorme dank), moet wel in statistische context gezien worden.

De kans dat zo’n variant op het bord komt is namelijk enorm klein. Het openingsboek van Arturo is ongeveer 150000 recent met de hand ingevoerde zetten. De overige half miljoen zetten van het boek zijn handgeselecteerde grootmeesterpartijen en varianten ingevoerd door Arturo in de afgelopen jaren.

Stelt u zich eens voor hoe klein de kans is dat zo’n geniale variant van een wereldtopper dus op het bord komt!

Wel heb ik veel gehad aan het analyseren met Erwin l’Ami en Boris Kreiman, eerstgenoemde is een toekomstig topschaker van Nederland en uitkomend voor Schaakclub Utrecht (alwaar ik secretaris ben).

Echter als je de statistieken weer in de hand neemt, dan is dus de kans dat zo’n variant op het bord komt wel 100x groter als de paar van de wereldtop, maar nog steeds praat je dus over een absoluut kleine kans dat het op het bord komt.

Daarnaast zijn er nog andere dingen in deze wereld die het resultaat kunnen beinvloeden.

Technische oorzaken is er 1 van. Dit is 100% mijn verantwoordelijkheid. Daar was in het NK2001 door domheid van mijn kant iets vreselijks mis gegaan. Ik had het voor elkaar gekregen mijn dual K7 mainboard tijdelijk te mollen. Nu is dit een cruciaal onderdeel van een computer en je haalt niet zo maar even een nieuw moederbord, van op dat moment 1800 gulden, uit de kast. Dit kostte diep het volle punt tegen Tiger in het NK 2001.

Ook dit keer ging er in de eerste ronde iets technisch mis, al mocht ik niet klagen over het resultaat. Namelijk remise tegen Xinix.

Diep – Xinix

Diep – Xinix in de eerste ronde. Stand na de 16e zet van zwart (De8).

Alvorens de technische reden te geven waarom Diep hier zo maar een pion weggaf in de linkerpositie, eerst een globaal concurrentie verhaal. Al enige jaren zijn de chipproducenten AMD en Intel met elkaar in een enorme concurrentieslag aangaande de verkoop van PC processoren. De laatste paar jaar had intel een marktaandeel van pak hem beet 90% in de verkoop. Echter met de komst van de superieure K7 processor, heeft AMD een enorme troef in zijn hand. Dit terwijl intel, middels wat chantage aangaande eigen chipsets (cruciaal onderdeel om de processor aan te sturen; en als je dreigt om die chipsets niet meer te leveren aan moederbordfabrikanten die K7 moederborden produceren gaan, dan dreig je dus 90% van hun handel stil te leggen), ruim een jaar de introductie op de markt van de K7 wist te vertragen.

Nu enige jaren later met intel gokkend op een uiterst merkwaardige processor die P4 heet (heel futuristisch aan de ene kant en totaal niet af aan de andere kant, kortom de nadelen van beide werelden), is de K7 troef van AMD zo groot, dat geen enkele weldenkende computerschaker een P4 heeft aangeschafd. De veel goedkopere K7 is veel sneller voor het computerschaak en zal dat in de toekomst nog meer worden.

Dus voor de vele computerschakers die graag willen weten welke machine kan ik het beste op dit moment voor mijn schaakprogramma’s kopen, daar luidt op dit moment het antwoord op: neem een goedkope en met name snelle K7 processor met fix wat DDR SDRAM geheugen.

Intel wist zijn P4 processoren nog enorm goed te laten lijken op officiele benchmarks (zie bijvoorbeeld http://www.specbench.org/cgi-bin/osgresults?conf=cint2000 en selecteer processor en type dan in ‘intel’ of ‘AMD’ om de snelheid van de verschillende processoren te zien). De manier waarop intel dit voor elkaar gekregen heeft, dat is met behulp van het produceren van een eigen compiler, die het heel veel beter doet op de eigen processoren.

Wat is een compiler?

U moet zich goed realiseren dat bijna alle programmeurs op deze aardbol niet rechtstreeks schrijven in machinetaal (de taal die de processor spreekt, en die dus voor mensen redelijk onbegrijpelijke manier is om iets op te schrijven), maar dat zij schrijven op een indirecte en compatible manier. Zo is Diep geschreven in de taal C. Dit is een uiterst compatible taal die lijkt op eenvoudige wiskundige taalconstructies. Door de algemene aard waarin je dingen opschrijft, kan ik Diep ook in de toekomst op alle processoren lopen laten. In C(++) is namelijk ongeveer 90% van alle applicaties geschreven die momenteel op de markt zijn. C is een vrij efficiente taal om om te zetten naar de taal die de machine spreekt. Echter het programma die dat doet, de compiler, die kun je natuurlijk verbeteren, en dan nog efficienter lopen op een processor.

Er zijn testsets gemaakt om te meten hoe snel een nieuwe processor is. De programma’s van deze testsets zijn geschreven in de taal C met name. Specint2000 is een heel belangrijke benchmark voor het meten van hoe snel een computer met gehele getallen kan rekenen.

Een voorbeeld van een programma dat gebruikt wordt in de specint2000 benchmark is het schaakprogramma Crafty. Intel heeft heel slim een eigen team al jaren geleden de opdracht gegeven om een eigen compiler te maken. Echter, deze is op een dusdanige wijze opgezet, dat de resultaten ervan niet altijd even betrouwbaar zijn.

U begrijpt het al. Net als in de formule1 is het intel team aan de slag gegaan om een speciale kwalificatie motor te maken, of in dit geval speciale compiler, die het natuurlijk net even iets beter doet voor de eigen processoren.

Wegens de efficientie van de compiler had ik Diep voor de grap een uur of 10 voor aanvang van het toernooi (jawel 3 uur ‘s nachts) gecompileerd met een intel compiler.

Hiervoor werd ik in ronde 1 gestraft. Weliswaar gaf de compiler een 3.5% snellere executable voor Diep als de microsoft compiler, maar het resulteerde in bovenstaande positie tot het rechtstreeks weggeven van een pion. Uitgebreide tests later gaven duidelijk aan dat het een compiler fout was. Ik kon mij wel voor mijn hoofd slaan dat ik intel c++ gebruikt heb voor de eerste ronde! Direct stond Diep verloren na het weggeven van de pion. Dit vanuit scoringspositie!

Wat een beginnersfout om een toernooi mee te starten zeg…

Overigens nu we het toch over compilers gehad hebben. Het gros van de programma’s is volledig incompatible. Zo moet Fritz voor elke nieuwe processor overnieuw geschreven worden, idemdito Rebel en vele andere programma’s. Zelfs programma’s als Insomniac gebruiken veel zelfgeschreven inline assembly. Ik zal niet zeggen dat het tijdverspilling is, want het levert tenslotte wel snelheidswinst op ten opzichte van de taal C. Echter, wat je ziet bij veel commerciele programma’s is dat sommigen alleen maar bezig zijn met het herschrijven van hun programma naar nieuwe processoren. De programma’s in kwestie spelen dan volledig talentloos, maar hebben natuurlijk niet veel zwakke schakels.

Terug naar de eerste ronde

Goed, we hadden het over de eerste ronde.

Na wat uiterst onnozel geschuif van Xinix, natuurlijk ook door grove fouten in Xinix veroorzaakt, zorgde deze ervoor dat Diep een stuk kon offeren eeuwig schaak kon pakken. Overigens wist de intel compiler tijdens de partij Diep nog eens te laten crashen.

Bittere ervaringen leren dat remise nooit slecht is, want het had ook een keiharde nul kunnen wezen als Xinix ook niet aan wat eerste ronde kinderziektes had geleden. Echter voor een plek bij de eerste 3, daar telt wel elk halfje dat je weggeeft tegen een niet-commercieel programma.

Enfin, ik voorzag een rampzalig toernooi voor Diep op dat moment. Remise tegen Xinix wegens een domme fout van mijn kant om de intel compiler te gebruiken. Weliswaar snel op de benchmark, maar af en toe illegale scores veroorzaken; de leek weet dit misschien niet, maar ik HAD het kunnen vermoeden, omdat je als programmeur dagelijks met compilers te maken hebt.

Risico nemen in een wetenschap waar de zwakste schakel telt is niet slim!

Direct na de partij dus maar overgegaan op dezelfde versie van Diep, maar dan gecompileerd met een betrouwbaardere compiler.

Partij 2 speelde ik tegen Djenghis. Nadat Djenghis uit boek kwam, stond Djenghis gewoon goed. Na een fout van Djenghis kon Diep remise pakken door middel van eeuwig schaak. Ondanks het feit dat ik vroeg of eeuwig schaak wel in Marcel van Kervincks programma goed werkte, beweerde de operator toch dat het wel goed werkte. Enfijn, tot mijn opluchting ging Djenghis niet in op het genereuze aanbod van Diep om remise te pakken, waardoor Diep de partij won.

Derde ronde met wit tegen Fritz. Wat mij al eerder het toernooi was opgevallen, ook in paderborn 2002, is dat Chessbase enorm smacht naar toernooi overwinningen. Met een bekend programma als Fritz kan ik me goed voorstellen dat dat weer enige miljoenen euro’s meer verkopen kan. Fritz is ook al vaak 2eof 3e geworden in toernooien, dus als er iemand aan de beurt is om een paar toernooien te winnen, dan is het Fritz wel. Wat opviel was dat angstvallig het hele toernooi het openingsboek niet op het scherm getoond werd; angstvallig werd het tonen hiervan vermeden en vragen erover werden simpelweg genegeerd! Iets anders wat me opviel is dat Fritz enorm veel meer nodes per seconde haalde dan de commerciele versie die verkocht wordt. Net alsof de commerciele versie een beetje ‘afgeknepen is’, hoewel het wel dezelfde zetten produceert. Zoals elke programmeur weet, haal je parallel niet meer nodes per processor als de single cpu versie. In eindspelen hier haalt Fritz iets van maximaal 890k nodes per seconde op een 1.6Ghz machine (zelfde chipset als op het toernooi). Daar op een 1.66Ghz machine haalde Fritz op twee processoren eenvoudigweg meer als twee miljoen knopen per seconde. Dus ondanks het feit dat parallellisatie enorme hoeveelheden knopen per seconde kost, haalde Fritz toch meer nodes per seconde daar.

Enfijn, het zal wel te maken hebben met de enorme drang om een wereldtitel binnen te halen!

Geen enkel moment in de partij stond Diep slecht. Hoewel Diep ongeveer 200k nodes per seconde haalde in het eindspel en Fritz dus ruim 10x meer, zegt dat natuurlijk ook niets over de kwaliteit per knoop.

U moet zich goed voorstellen dat jarenlang het PR praatje van Fritz is geweest: “We leren door de search”. Enfijn, het feit dat dit jaar in het WK er bijna geen supercomputerschaakprogramma gaat meedoen (en die halen heel wat meer knopen per seconde als de PC programma’s), dat zegt wel iets over hoe achterhaald alleen maar diep zoeken is.

Sterker nog, ik meen een duidelijke trend waar te nemen dat ook aan de kennis van Fritz is gesleuteld (en overigens alle commerciele programma’s). Hoe staat het met die aloude strijdkreet heren?

In het verleden had Fritz minder als 1000 processor clocks per node nodig, de huidige versie 2000. Een clock op de processor is niet veel, gewaardeerd publiek. In 1 clock kun je bijvoorbeeld een getalletje van vakje A naar vakje B transporteren binnen de processor.

Een search resultaat uit de hashtable halen kost bijvoorbeeld bijna 400 processor clocks (een processor op 1.66Ghz levert 1.660.000.000 clocks per seconde), dus als je maar 2000 clocks per node kwijt raakt, dan kun je ook niet echt praten over leren door voorgaande search resultaten, omdat het simpelweg te kostbaar is om 400 processor clocks te ‘verspillen’ voor elk van de 2 miljoen posities per seconde.

In principe ben ik van mening dat Diep dan veel meer leert door de search, simpelweg omdat elke positie die bekeken wordt, wordt opgeslagen in de hashtables. Dit kan ik doen in Diep doordat het aantal processorclocks per positie toch al heel hoog ligt.

Diep – Fritz

Helaas kwam er wel gelijk uit de opening een eindspel op het bord tegen Fritz. Dit eindspel leidde duidelijk tot voordeel voor wit, maar eindspelen zijn nooit eenvoudig te winnen in computerduels. Na wat heen en weer geschuif ontstond de volgende stelling:

DIEP – Fritz

62.Ta8 h4 Hier steeg mijn score naar +2.24 voor wit wegens Txh8! Een geniaal offer, al is het voor de meeste programma’s vrij triviaal. Fritz, die wegens minder schaakkennis tot dan toe meestal zei dat zwart beter stond, zag het ook niet meer zitten.
63.Txh8 Kxh8 64.Kxf6 hxg3 65.hxg3 Ld1 66.Kxf5 Lc2 67.Kf6 Ld1 68.Kg6 Kg8 69.Kf5 Lf3 70.Kg5 Kg7 71.f5 Edoch, vrouwe fortuna kwam zwart te hulp. De winstweg voor wit is namelijk niet eenvoudig en ik betwijfel of er programma’s zijn die het volgende kunnen vinden. De fout die DIEP maakte op zet 71 is het opspelen van f4-f5. De winstweg hier bestaat uit een vrij simpel idee, die niet snel door programma’s gevonden gaat worden. Wit kan volgens mij namelijk de g-pion opspelen naar g5, dan wits koning op d4 neerzetten. Zwart heeft zijn loper dan op c2 staan en dreigt Lb3 te spelen op Kc3. Vervolgens speelt wit b4! Slaat zwart dan en passant dan volstaat het spelen van Kc3-b2, waarna wit. Op 2 vleugels vrijpionnen heeft. Zwart kan dat nooit afstoppen. Het simpele idee van de mens is dus het creeren van 2 verre vrijpionnen die de beslissing brengen. Na 71.f5 is dit alles niet zo eenvoudig meer, hoewel ik goede hoop had. Toen rond zet 89 mijn hoop vervlogen was bood ik remise aan wat prompt geaccepteerd was. Een enorme teleurstelling dus, want niet winnen betekent simpelweg dat je geen punten meer kunt weggeven. Bij een slecht getest programma is de realiteit gewoon dat je WEL wat volle punten gaat weggeven. Een plek bij de eerste 3 zag ik ook na ronde 3 dus niet zitten.
71…Ld1 72.g4 Kf7 73.Kf4 Lc2 74.g5 Ld3 75.Ke5 Lb1 76.Kd6 Lc2 77.Kd5 Ld3 78.Kd4 Lc2 79.Kc5 Ld1 80.Kd5 Lc2 81.Kd4 Kg7 82.Ke5 Kf7 83.Kd6 Lb3 84.Ke5 Lc2 85.Kd6 Ld3 86.Kc5 Lc2 87.Kb4 Ld1 88.Kb5 Kg7 89.Kb4 Kh7

1/2-1/2

Een enorme teleurstelling dus, want niet winnen betekent simpelweg dat je geen punten meer kunt weggeven. Bij een slecht getest programma is de realiteit gewoon dat je wel wat volle punten gaat weggeven. Een plek bij de eerste 3 zag ik ook na ronde 3 dus niet zitten.

Echter de zaterdag kwam en in de 4e ronde trof ik Tao. Klagen mocht Tao aanvankelijk niet. Direct na de opening maakte Diep een strategische fout waarna mijn zelfbeklag over het slechte testen van het boek op Diep‘s speelstijl begon. Dit geklaag hield op toen Diep middels een lange afruilvariant een kwaliteit offerde en op een mooie manier de stelling dicht wist te houden. Mijn score knalde ook meteen naar rond de remise terug, wat mij tevreden deed spinnen, omdat deze score duidelijk door kennis werd veroorzaakt.

Geheel tegen mijn wensen in wilde Diep echter meer en gaf geheel onnodig een pion weg op h4, die direct agressief en zeer terecht teruggegeven werd op h5 door Tao waardoor de stelling open kwam te liggen.

Echter het klassieke computerprobleem trad snel op. Tao wilde ook winnen en ruilde dus maar de dames af in plaats van remise door eeuwig schaak te pakken. Gevolg is dat Diep de partij won in het eindspel.

Waar ik mij weer zeer over verbaasde tijdens de partij was het gebrek aan ethiek die de auteur Bas Hamstra ten dag legde aangaande het volgende.

Bas verkondigde luidkeels dat hij zijn winboard engine wilde converteren naar UCI protocol. Welnu, het klinkt technisch maar het resultaat is dat hij dan zijn engine kan laden onder vrijwel alle commerciele programma’s. Niets mis mee natuurlijk om dit thuis te doen (goede bezigheidstherapie), maar de reden is dat hij in komende toernooien wil gaan draaien onder een commerciele interface (dus van iemand anders) en met name omdat hij dan ook het boek van dit programma kan gaan gebruiken in toernooien.

Nu heb ik al hierboven aangegeven dat openingsboek een cruciale rol vervult in een schaakprogramma. Met name bij niet-commerciele programma’s kan het openingsboek volledig de doorslag geven.

Natuurlijk is het gebrek aan ethiek veroorzaakt wegens ondankbaarheid van de kant van Bas. Al jaren mag hij gebruik maken van het openingsboek van Cock de Gorter op de verschillende toernooien waar Tao deel aan neemt. Het feit dat hij dit zo makkelijk in de schoot geworpen heeft gekregen, waar anderen jarenlang krom liggen om een boek te maken, dat is naar mijn mening een van de redenen dat hij zo makkelijk over dit soort zaken denkt.

Natuurlijk Bas komt wel open voor zijn mening uit, terwijl anderen (met name een aantal duitsers) het gewoon stiekem al gedaan hebben. Zo zijn bekend de gevallen van Gromit in het WK 2001, SOS WK2000 en in het I-CSVN2001 toernooi speelde ik tegen het Duitse Goliath waar onder boek de naam deepFritz.ctg stond in de Fritz interface, dus een boek gemaakt door Alexander Kure (die de boeken voor Fritz en Nimzo maakt) in plaats van door het Goliath team.

Bas’ mening is heel helder geformuleerd: “Ik kan Fritz in de winkel halen, dus waarom mag ik het dan niet gebruiken?”.

Echter als ik mag kiezen tussen wat beter scoort in een toernooi: het Alexander Kure boek met Tao engine, of het Cock de Gorter boek met Fritz engine; dan is mijn aanname dat de eerste combinatie veel sterker speelt als de 2e.

Om u een indicatie te geven hoe belangrijk de factor Kure is in het chessbase team: Diep is ook getest met het Cock de Gorter boek en scoorde bij Jan Louwman 0.5 uit 20 met de gambieten tegen het Kure boek. Het boek van Kure is dusdanig groot dat zelfs de weerleggingen van de zeer interessante gambieten van Cock al in het boek zijn opgenomen! Dus wat het goed doet tegen de meeste engines, onder voorwaarde dat ze uit boek zijn, werkt totaal niet tegen zo’n enorme database van pak hem beet 5 miljoen posities.

Overigens dien ik er nog bij aan te tekenen dat naast het gebruik maken van het boek je ook direct profiteert van de learning gemaakt door de interface programmeur en van de speciale moeite die de programmeur gedaan heeft om boekfaciliteiten te maken in zijn interface.

Gelukkig is deze discussie ook in ICCA kring al gestart en naar ik hoop neemt de ICCA in de playersmeeting 2002 een besluit hierover, die naar ik hoop door de CSVN overgenomen wordt.

In de 5e ronde speelde Diep een geweldige partij tegen The King. Zoals u welbekend is deze engine, die het hart van chessmaster vormt, oud Nederlands-Kampioen en naast het best verkochte programma ter wereld ook vanzelfsprekend commercieel. Dus goed getest.

Tot mijn stomme verbazing verkreeg Diep groot voordeel op grond van een paar eenvoudige kennisfeitjes. The King gaf zijn rochade rechten snel op en toen was het eigenlijk gebeurd. Natuurlijk kostte de tactische afwerking nog wat tijd; zoals alle goede partijen ziet de winstweg er wel heel simpel uit voor wit.

De laatste ronde op de zaterdag speelde Diep tegen Comet.

Comet – DIEP

1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Le3 e5 7.Pb3 Le6 8.Dd2 Pbd7 9.f3 Le7 10.g4 O-O 11.O-O-O Tc8 12.g5 Ph5 13.Tg1 Pb6 14.Df2
Hier plande DIEP 14… Txc3 en ik begreep er geen moer van, omdat er op b6 een stuk hangt. Echter het bleek allemaal tactisch feilloos te werken! De eerste grootmeester die op eigen kracht Txc3 hier overweegt, die moet ik nog zien! Zo zie je maar weer de toegenomen speelkracht van de huidige generatie schaakprogramma’s. Wegens agressieve ‘patzerzetten’ als deze zijn ze levensgevaarlijk geworden!
14…Txc3 15.bxc3 Pa4

.

.

.

16.Dh4 Een klassieke computerfout. Tijdelijk een stuk goed zetten dat een zet erna weer teruggaat. De benaming van het symptoom is officieel horizoneffect, maar gezien de enorme zoekdieptes van tegenwoordig vind ik dat geen excuus meer. Het is gewoon de evaluatie die dit soort zetten veroorzaakt!
16…Pf4 16… Pf4 is een geweldige zet. Veel beter als g6 wat de tegenstander verwachtte.
17.De1 b5 18.Lxf4 exf4 19.Td4 Lxg5 20.e5 Le7 21.c4 Db6 22.Tg2 g6 23.cxb5 Vanaf hier gaat wit er wel HEEL hardhandig van het bord af!
23…axb5 24.exd6 Lxd6 25.Da5 La3+ 26.Kd1 Dc6 27.Le2 Pc3+ 28.Ke1 Lb2 29.Td8 Pxe2 30.Kxe2 Kg7 31.Td1 Lc3 32.Da7 Lc4+ 33.Kf2 De6 34.Kg1 Td8 35.Tb1 Lxb3 36.Dc7 De3+ 37.Kh1 Td2 Comet maakte overigens een enorm goede indruk in het toernooi. Vooral de overwinning op 4 voudig wereldkampioen Shredder (1996,1999,2000,2001) was groots.

0-1

Diep won van Comet, maar Comet maakte overigens een enorm goede indruk in het toernooi. Vooral de overwinning op 4 voudig wereldkampioen Shredder (1996, 1999, 2000, 2001) was groots. Natuurlijk zit het met name de laatste paar jaar Shredder in de opening niet mee. Waar de engine geniaal schaakt (met name in eindspelen), is de grootste zwakte van Shredder het boek. Nu denkt u wellicht: Shredder behoort tot chessbase en je zegt net dat het Kure boek dat Fritz (ook Chessbase) enorm goed is, dus waar heb je het over?

Maar het is dus zo dat Shredder zijn eigen boekmaker heeft: Sandro Necchi. Hoewel hij prima voldeed in het verleden, de nieuwe standaard die gezet is door Alexander Kure en Jeroen Noomen, die weet hij totaal niet bij te benen.

Overigens ook wel enigszins begrijpelijk, want waar Jeroen Noomen gewoon een rating heeft van ver boven de 2100 en Alexander Kure een halfprestatie van 2100, wat ruim voldoende is om de inzichten in de opening van de grootmeesters te begrijpen, daar kan ik Necchi op geen enkele ratinglijst vinden!

De 4 wereldtitels van Shredder zijn geen van allen gebaseerd op openingsboek.

Dit toernooi tegen zowel Fritz (Kure boek) als tegen Comet (Necchi boek) daar schoot Necchi gewoon lichtjaren te kort. Eerste zet uit boek natuurlijk ook nog slechte zet van Shredder, voor een professionele computerschaker is dat geen beste show!

Nu ook de grote steun van oud-shredder manager Ossi Weiner grotendeels is weggevallen, kan ik me voorstellen dat het heel lastig wordt voor Shredder om sportief te presteren in de toekomst!

Dit terwijl de engine geniaal schaak speelt. Iets wat ik veel hoor op het internet in discussies aangaande dit onderwerp, is de afweging waarom de beste boekmaker van Chessbase (Kure) dan niet een boek voor Shredder schrijft; simpelweg omdat dat meteen in 2002 een wereldtitel voor Shredder oplevert. Welnu, ik ken de afweging die Chessbase maakt natuurlijk niet. Echter, als ik zelf in de schoenen van het Chessbase management zou staan, dan zou ik op grond van de volgende 2 afwegingen tot dezelfde conclusie komen: als Fritz een toernooi (met name WK titel) wint, dan verkoop je voor miljoenen euro’s meer, want Fritz verkoopt naar ik aanneem veel meer versies dan Shredder.

Hoe groot die factor is, is mij niet bekend. Ik gok los uit de pols uit van een factor 10 in het voordeel van Fritz. Het kan ook een Factor 15 of 50 zijn. Maar duidelijk is dat we niet over een paar procent verschil in verkopen praten, maar over een enorm verschil in aantal versies dat wordt afgezet. Misschien verdient chessbase meer op een Fritz versie als zij op een shredderversie verdienen.

Om dezelfde reden speelt ook Junior met zijn eigen boek. Overigens in het WK 2001 toen het duidelijk was dat junior een goede kans had op de wereldtitel en tegen Tiger speelde, toen werd de partij 30 minuten later gestart omdat voor alleen de partij Junior-Tiger eerst een paar Cdroms met Kure boek werd geladen door Kure speciaal voor de gelegenheid.

U begrijpt het al, bovenstaande paar regels over commerciele invloeden is meer dan genoeg, want laten we ons wederom tot het schaken beperken. Daar gaat het tenslotte in een kampioenschap om!

De stand na 6 rondes was dat Diep in het tussenklassement eerste stond. Met een half punt voor op Fritz en de overigen.

Echter, zelf ondertussen in het bezit van een FM titel (FIDEmeester), beschik ik wel over wat toernooi ervaring. Je weet dat er veel kanshebbers op een titel zijn. Je zelf, Fritz, Tiger, kortom veel programma’s. Van al die programma’s kan er maar 1 winnen. Door een half punt meer te hebben heb je gewoon een statistisch voordeel.

Tiger moest nog spelen tegen zowel Diep als Fritz. Fritz had echter Shredder al gehad en wegens Kure een gratis punt bij de wereldkampioen afgehaald.

Daar moet ik dan bij aantekenen dat ik dus meespeelde met een slecht geteste Diep versie en een zeer recent (en slecht getest) boek en dat donders goed wist. Kinderziektes treden altijd geheid minstens 1 keer per toernooi op. Het oplossen van dat soort kinderziektes doe je niet binnen een paar weken overigens. Dat kost vele maanden, zo niet jaren.

In de wetenschap echter dat Fritz de laatste zoveel toernooien bijna altijd verloren heeft van Tiger en dat Diep een veel betere kans heeft tegen Tiger als dat, terwijl Diep in de laatste toernooien een enorme positieve score heeft geboekt tegen Shredder, verkeerde ik wel in de veronderstelling dat Fritz nog minimaal één punt zou gaan verliezen.

Dit terwijl ik natuurlijk met angst en beven uitkeek naar of er niet elke partij iets zou misgaan.

Diep – SOS

In de 7e ronde speelde ik tegen mijn goede vriend Rudolf Huber. Rudolf’s programma SOS is enorm sterk. Het heeft geen enkel zwak punt. De kracht van SOS is eigenlijk de enorme stabiele manier waarop het speelt. Klein programma, weinig bugs dus. Wel erg diep zoekend. In de wetenschap dat de laatste zoveel toernooien diep alleen maar remise had gespeeld tegen SOS dan wel gewonnen, was ik in de veronderstelling dat ik wel minimaal met remise zou wegkomen.

Hoe foutief die veronderstelling was!

Niet alleen in de wetenschap, maar met name sport is niets zeker als het gaat om scoren. Elk moment kan je laatste zijn!

DIEP – SOS

In de 7e ronde speelde ik tegen mijn goede vriend Rudolf Huber. Rudolf’s programma SOS is enorm sterk. Het heeft geen enkel zwak punt. De kracht van SOS is eigenlijk de enorme stabiele manier waarop het speelt. Klein programma, weinig bugs dus. Wel erg diep zoekend. In de wetenschap dat de laatste zoveel toernooien diep alleen maar remise had gespeeld tegen SOS dan wel gewonnen, was ik in de veronderstelling dat ik wel minimaal met remise zou wegkomen. Hoe foutief die veronderstelling was! Niet alleen in de wetenschap, maar met name sport is NIETS zeker als het gaat om scoren. Elk moment kan je laatste zijn!
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Lb4 4.Dc2 c5 5.dxc5 Pc6 6.Pf3 Lxc5 7.Lg5 h6 De partij nam zijn aanvang en al meteen waren zowel SOS als DIEP uit boek. Helaas had DIEP het plan opgevat om te slaan op f6, met als idee dat hij dan snel kon ontwikkelen. Goed gedacht, maar enorm triest plan. Tja dan is het dus een nadeel als je goed schaakt. Je ziet de ellendige hoofdvarianten, terwijl de score ongeveer 0, of te wel onduidelijk, was. Na het slaan op f6 zag ik het niet meer zitten.
8.Lxf6 Deze zet krijgt twee vraagtekens! De schakers onder u vragen zich af, waarom TWEE vraagtekens? Welnu op het moment dat DIEP het speelde wist ik dat ik dat de partij verloren was. Lxf6 is simpelweg partij beslissend in subjectief opzicht. Het zorgt ervoor dat je programma het verkeerde plan kiest en dan kun je naar huis.
8…Dxf6 9.e3 b6 10.O-O-O Jawel rocheert u maar lang, alsof er niets aan de hand is op de damevleugel op de lange termijn!
10…De7 11.Dd3 Lb7 12.a3 Een mens zou waarschijnlijk hier pas vraagtekens zetten. De lange rochade en ruil op f6 zijn logisch als je zo snel mogelijk de aanval wilt inzetten op de koningsvleugel. Voorbereidingen voor de koningsaanval lijken daarom aangewezen. De zet a3 is een verzwakking en lokt stukoffers op a3 uit; straks volgt b4 en is dat nog erger. Omdat zwart nog niet kort gerocheerd heeft is wellicht de wachtende zet Kb1 nog het best.
12…Td8 Voor een schaker is deze stelling niet zo moeilijk als gewonnen in te schatten voor zwart. Mijn enige hoop waren de kinderziektes waar SOS aan leek te lijden. Zo begon elke zet de score zwaar negatief aanvankelijk voor SOS, maar uiteindelijk op het laatste moment kwam er toch nog een goede zet door.
13.b4 Pxb4 14.axb4 Lxb4 15.e4 O-O 16.Pb5 De stelling is te tactisch hier om simpel even een oordeel te geven wat hier wint. Wel weet ik dat van de volgende zoveel zetten de helft niet door DIEP verwacht werden. De reden is ook wel simpel, op een of andere wonderbaarlijke manier weet DIEP af te wikkelen naar een remise eindspel, met zelfs subjectieve winstkansen voor wit. Zwart komt simpelweg kennis te kort om het hier af te maken en pakt uiteindelijk een stelling met 3 pionnen tegen een stuk.
16…d5 17.exd5 exd5 18.Db3 Dc5 19.Kb1 Tc8 20.Tc1 a6 21.Pbd4 Da5 22.Kb2 Le7 23.Dc3
Het was hier dat ik hoop begon te koesteren over een comeback van DIEP. Na een aantal enorm negatieve scores gehad te hebben en met name gemiste kansen van SOS om te winnen, plande SOS hier om af te ruilen. Vanzelfsprekend een totaal verkeerd besluit. Zwart kan, ondanks bovenstaand gepruts, alsnog de partij winnen door niet af te wikkelen op c3
23…Dxc3+ 24.Txc3 dxc4 25.Txc4 Lf6 26.Ka3 b5 27.Txc8 Txc8 28.Le2 Lxf3 29.Pxf3 Tc3+ 30.Kb4 Tc2 31.Ld3 Txf2 32.Te1 Tb2+ Hier voelde ik mij enorm tevreden over de comeback van DIEP. Mijn aanname was dat het remise zou gaan worden omdat SOS alle pionnen van wit kan afruilen als hij wil. Echter het spelen met een aantal lichte stukken en toren tegen toren en een licht stuk minder is ook niet geheel kansloos voor wit. Wat ik wel gek vond waren de vreemde hoofdvarianten die DIEP soms toonde. Zou er toch nog ergens een bug zitten?
33.Kc5 g5 34.Te2 Tb3 35.Lf5 Ta3 Vanaf hier was het dat ik mij ongemakkelijk begon te voelen. De hoofdvarianten begonnen wel HEEL vreemd te worden. Kennelijk ergens een grove evaluatiefout in het eindspel. Ik begon er steeds minder van te begrijpen!
36.Te8+ Kg7 37.h3 Ta2 38.g4 Tg2 39.Kd5 Tg3 40.Ke4 Txh3 41.Ta8 b4 42.Txa6 b3 43.Tb6 b2 44.Tb7 Th1
45.Kd5 Hier gebeurd het dan. Een volledige blunder en een hoofdvariant die ik alleen kon uitleggen als een computervariant van helpmat. Sunday Bloody Sunday.
45…h5 46.gxh5 g4 47.Pe5 Td1+ 48.Ld3 g3 49.Txf7+ Kg8 50.Txf6 b1=D 51.Tg6+ Kh7 52.Txg3+ Kh6 53.Pf7+ Kxh5 54.Pe5 Da2+ 55.Kd6 Da8 Nog steeds gaf DIEP hier een nulscore aan, een GROVE fout ergens in de eindspelevaluatie! Nu is juist aan dit gedeelte veel verbouwd de laatste jaren, dus het is logisch als er fouten inzitten, maar het is enorm lullig als het gebeurd in een partij die gewoon de titel voor je neus wegkaapt!
56.Tg5+ Kxg5

0-1

Tiger – Diep

In de 8e ronde trad Diep aan met de zwarte stukken tegen Tiger.

Tiger – DIEP

1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Lg5 e6 7.f4 Db6 8.Dd2 Dxb2 9.Tb1 Da3 10.f5 Pc6 11.fxe6 fxe6 12.Pxc6 bxc6 13.e5 Pd5 14.Pxd5 cxd5 15.Le2 dxe5 16.O-O Ta7 17.c4 Dc5+ 18.Kh1 d4 19.Lh5+ g6 20.Ld1 Le7 21.La4+ Kd8 22.Tf7 h6 23.Lxh6 e4 24.Le3 e5 25.Lg5 e3 26.Lxe3 Th5 27.Tg7
Hier was DIEP uit boek en begon te rekenen.
27…Tb7 De openingsvariant is uiterst ongunstig voor zwart. Gelukkig is Tiger uit boek nu, dus de beste engine gaat nu winnen i.p.v. de engine met het beste boek.
28.Tb3 Gebruikelijke computerverhaal: eerste zet uit boek altijd de slechtste zet. Tb3 is planloos gespeeld vanzelfsprekend; dat kan ik een computer niet kwalijk nemen.
28…Tf5 Als mens van emoties ben ik natuurlijk enorm tevreden met een menselijke zet als Tf5, het neutraliseert gewoon enorm.
29.Tg8+ Tf8 30.Txf8+ Na Tb3 een tweede slechte zet. Een typisch Tiger probleem. Het is dan als commercieel programma best aantrekkelijk, maar het heeft gewoon een enorm probleem. Dat is dat het een zogeheten ‘preprocessor’ is. Een bekend probleem ook bij zwakkere clubspelers. Als trainer zeg ik dan altijd tegen jeugd die ik train: “Bekijk na afloop van elke variant die je speelt hoe de stelling op het bord staat. Als een zet hier goed is, dat betekent niet dat na afloop van een enorme lange variant de zet ook goed is; laat het afhangen van de stelling!” Txf8 is een enorm slechte zet.
30…Lxf8 31.Lg5+ Le7
32.Lxe7+ Zelfde verhaal als voor 30.Txf8?, afruilen is simpelweg het plan niet van wit!
32…Txe7 33.Dh6 Zetten als Dh6 waren aan het begin van het computerschaak een groot probleem, in het moderne computerschaak zijn zij dat ook. Tot mijn grote verbazing scoren hedendaagse engines patzerzetten als deze enorm hoog. Zo ook Tiger. Soms levert dat spectaculaire partijen op (met name tegen de mens) maar het is objectief niet goed.
33…Tf7 34.Dh8+ Df8 35.Dh4+ Kc7 36.h3 Tf1+ 37.Kh2 Df4+ Ondergetekende stond ondertussen al enorm te juichen, want dameruil is onvermijdbaar. Zwart houdt 2 verbonden vrijpionnen over in het eindspel, wat natuurlijk kansloos wint. Vanzelfsprekend is dit de grote zwakte van tiger zoals eerder al gezegd. Tiger stond op ongeveer gelijkspel hier.
38.Dxf4 Txf4 Direct na dameruil knalt Tiger vanaf ply=1 al naar de -3 pionnen ongeveer. Typisch wat ik al eerder noemde. Je moet het van TE VOREN zien, niet na afloop. Tabellen voor de search vullen is niet slim. Je moet elke stelling bekijken na afloop van een variant. De rest ging van een leien dakje.
39.Kg3 Lf5 40.Tf3 Txf3+ 41.gxf3 Kd6 42.Le8 g5 43.Lf7 Kc5 44.Kf2 Kb4 45.Lg8 Lxh3 46.Ke1 Kc3 47.c5 d3 48.Kf2 Ld7 49.Ld5 d2 50.Lb3 Kb2 51.Ke3 Kc1 52.Ke4 a5

0-1

Die Christophe Théron zal in de toekomst net als al zijn collega’s fiks moeten werken aan Tiger om het van preprocessing naar non-preprocessing om te schrijven, anders mist hij de boot.

Velen gingen hem al voor. Fritz is herschreven, Shredder, Crafty en vele anderen. Mijn indruk is dat de commerciele junior versie ook aanzienlijk zwakker is als de wellicht minder preprocessing versie van hen op het WK.

2 WK titels veroveren kan geen geluk zijn!

In elk geval voelde ik mij enorm blij met deze winst. Waar ik wel enorm van baalde was dat ik nu in de laatste ronde Shredder kreeg (zoals verwacht overigens), terwijl Fritz helemaal niet tegen Tiger kwam te spelen. Vanzelfsprekend verzocht ik Rienk Doetjes voor de wedstrijd aanving om dit alsnog te wijzigen. Fritz zou anders een titel winnen, zonder tegen zijn belangrijkste concurrent (en nederlands kampioen) Tiger te spelen.

Dit omdat er niet zo veel commerciele programma’s zijn in het verder zeer succesvolle ICSVN2. Als je je titel behaald op grond van het niet spelen tegen een geduchte concurrent, dan is dat natuurlijk jammer. Fritz kwam nu te spelen in de laatste ronde tegen insomniac en nog voor Fritz uit boek was, was de partij al over.

Ook Diep mocht niet klagen over zijn opening tegen Shredder. Diep kwam met een aardig voordeeltje uit de opening en wist dit snel te verzilveren na een pion meer.

Op dat moment was allang duidelijk dat Fritz het toernooi ging winnen en naar ik vind ook volledig terecht. Het was duidelijk het enige programma dat goed voorbereid dit toernooi startte en simpelweg geen partij verloren heeft!

Terwijl Fritz bezig was te winnen van Insomniac op een zeer kansloze manier, bood ik remise aan, aan Stefan. Dat ik in de eindstelling een pion voorstond en misschien de partij had gewonnen bij verder doorspelen, is gewoon niet belangrijk. Tweede of misschien tweede was de keuze. Dus ik koos voor een 100% zekere tweedee plek.

Met een enorme grote glimlach ontving ik vanzelfsprekend de beker uit handen van Cock de Gorter. Rest mij het genoegen de CSVN te feliciteren met een uiterst succesvol toernooi. Maar liefst 22 deelnemers in 2002 is een enorm succes en toont duidelijk aan dat het hebben van een toernooi zonder tussenliggende week een enorm geslaagd initiatief is!

.

De prijswinnaars! Links voor de derde plaats Stefan Meyer Kahlen van zevenvoudig wereldkampioen Shredder, in het midden winnaar Frank Morsch van Fritz, rechts voor de tweede plaats Vincent Diepeveen met zijn programma Diep.