Utrecht 1 – Diep
Vincent Diepeveen
Op 5 februari 1998 nam het Utrechts eerste team het op 10 borden op tegen 10 versies van het Utrechts schaakprogramma Diep. Dit alles gebeurde tijdens de derde snelschaakvoorronde op de donderdagavond, zoals was aangekondigd.
Utrecht – Diep hardware
R. Helgason 1 – 0 PII-233
B. van Gaalen 0 – 1 M2-233
H. Bouwmeester 0 – 1 PP200
A. Schwartz remise P1661
E. de Haan 1 – 0 P133 laptop
H. Bartels 0 – 1 P166 MMXi 1
A. Rosmuller 0 – 1 P 133 laptop
P. Nieuwenhuis 0 – 1 P 100 laptop
J. Mellegers remise P 100 laptop
J. Jens 0 – 1 P 120 laptop
Totaal 3 – 7
Er werd van de computerkant gespeeld op 10 borden met als grote verschil de hardware waarop Diep draaide. De hardware op de eerste drie borden was aanzienlijk sneller dan op de overige borden. De hardware op de laatste 6 borden was niet ‘up to date’ te noemen. P 100 en P133 zijn ter vergelijking met de hardware op de eerste drie borden tussen de twee en drie keer langzamer. Dit betekent effectief dat Diep een halve zet minder diep ziet.
Het gebeuren was wat vertraagd (was net daarvoor op wintersport vakantie geweest wat voor de organisatie ook lastig was) door technische en tijd-problemen, ondergetekende had file problemen terwijl er op vier adressen de nodige hardware en mensen opgehaald dienden te worden, vervolgens bleek er een laptop te zijn zonder diskdrive, alsmede waren diskettes van slechte kwaliteit wat de kopieersnelheid niet bevorderde (het programma moest nog op de computers gezet worden), waardoor de organisatie van de computerkant vertraagd werd.
Dan is er nog iets: de meeste laptops hebben zogenaamde powersaving. Dit betekent dat er zuinig met energie wordt omgesprongen, maar het gevolg is dat programma’s fix langzamer worden. Ook dit kostte behoorlijk wat tijd.
Toch werd het een groot succes. Het spelen tegen een computerprogramma, dat is de laatste jaren namelijk niet gedaan door zo’n sterk team. Het organiseren van deze wedstrijd werd door de organisatie verzorgd (het bestuur en ondergetekende).
De uitslag 7 – 3 in het voordeel van de computer, daar gaat het toch niet om. De omstandigheden waren voor zowel de computerzijde alsmede de menselijke zijde niet ideaal. Ook was dit voor veel menselijk schakers de eerste krachtmeting met een programma. De ervaring leert dat dit meestal van verpletterende aard is voor de mens, terwijl het jaar daarop de mens meestal met zijn intelligentie het veel beter aanpakt.
Van computerzijde was daar dan eerst het gegeven dat dit de eerste experimentele versie was van Diep net na het Wereldkampioenschap in Parijs. Dus nog niet goed getest, en met vele boekfouten. Dit leidde direct tot een nul tegen Eric de Haan. In een van de vele duizenden varianten die in het boek zitten bleek een variant te zitten waar wit met een stuk meer uit de opening kwam (zonder compensatie). Dit leidde tot een snel punt voor Eric.
Eric de Haan
Erg mooi was de koningsaanval die Diep op poten zetten tegen Hans Bouwmeester,spelende op bord 3, nadat Hans had geprobeerd om verder te komen. Gevolg: een stelling waar Diep magistraal speelde en het punt incasseerde.
Hans Bouwmeester
De verkorte denktijd, door de vertraagde aanvang en de extra haast (dus een nog sneller tempo werd op dat bord gespeeld) van Hans heeft er wellicht toe geleid dat Hans Bartels een winst miste. Zie linkerdiagram. Hans Bartels heeft zwart en is aan zet (het is zet 31 – tijdnoodfase dus). Om de geachte lezer niet uit te lokken tot: “Goh heeft hij dat gemist?”, mogen ze het zelf uitzoeken. De oplossing staat aan het einde van dit artikel. De winst is niet zo evident mijns inziens, maar werd in de analyse snel gevonden door Hans zelf. Om u een idee te geven: Diep zelf heeft er 9 ply en 2 minuten voor nodig om het te vinden. Score + 3.06 voor zwart.
Hans speelde een andere zet die hetzelfde idee bevatte als de sleutelzet. Deze andere zet was echter niet van hetzelfde tactische gehalte, want een paar zetten later werd de nul genoteerd voor Hans. Erg tactisch was de partij van Bas. Hij verdient respect voor zijn onverschrokkenheid. Wel liet hij ergens een steekje vallen, wat leidde tot een nul. Direct nadat Bas in de opening een steekje laat vallen neemt Diep het heft over en met een spel waar niets op af te dingen valt wordt gewonnen.
Onfortuinlijker maar een typische mens-computer partij was de partij Anton Rosmuller – Diep. Direct na de opening staat Rosmuller overwegend, maar gaande weg valt er minder eer te behalen aan de stelling voor de mens. Ik durf zelfs te beweren dat als de duidelijk slechte zet Pb6? niet gespeeld was, er toch al niet meer door de verdediging van Diep heen valt te komen. Dit heb ik al zo vaak zelf meegemaakt. Deze stelling is simpel voor een computer om te verdedigen. Mensen zonder grootmeestertitel maken nu eenmaal makkelijk een fout. In dit geval was het Pb6. Na Pb6? werd de mens vervolgens door zijn voorspelbare spel kansloos weggespeeld.
Een geluk bij een ongeluk was de partij van Pieter Nieuwenhuis. Zelf had hij tijdens de installatie van de computers geassisteerd, met als gevolg dat zijn tegenstander zonder boek speelde. Sportief zorgde Pieter ervoor dat dit gemis niet uitmaakte door direct er een interessante partij van te maken. Een kwaliteit werd geofferd in de hoop het paard dat daarbij van de computerkant hing af te halen in de hoek. Een volkomen terechte beslissing van de mens, objectief gesproken, edoch bij het afhalen van het paard in de hoek kwam een hoop tactiek kijken, wat resulteerde in een punt voor de computer.
Erg verdienstelijk was de partij van Arie Schwartz. Diep ging direct de fout in door zich in een mataanval te rocheren. Hierop werden de zwarte stukken direct naar de vijandelijke koning gedirigeerd. Met een truc ruilde Diep vervolgens de dames af, waarna de rollen langzaam keerden. Stevig verdedigingswerk resulteerde in een stelling waarin werd afgeruild naar een technisch remise eindspel.
Ook verdienstelijk te noemen was de remise van Joost Mellegers tegen Diep. Joost gaf vrij vlot een stuk weg, waarna een stelling ontstond die op het eerste gezicht ronduit hopeloos te noemen is voor Joost. Manmoedig speelde Joost door en profiteerde van een fout in de experimentele Diep-versie, wat resulteerde in een toren + paard versus toren eindspel wat knap en vlotjes remise werd gehouden door Joost.
Joost Mellegers
Jelmer Jens op bord 10 stond voor de zware taak om het offergeweld van Diep te stoppen. Toen op een gegeven moment mat in 8 aangekondigd werd door de computer was de partij snel voorbij.
Jelmer Jens
De show werd gestolen door Reynir Helgason. Op een Kosashviliaanse manier, “Laat het beest slapen”, werd er gewonnen.
Helgason – Diep.
Wit aan zet: exf5 exf5 d5!
Om te zien dat deze vrijwel geforceerde variant goed is voor wit dient een programma zeer diep te zien. Ter vergelijking: Diep rekende ongeveer 5 zetten uit hier. Diep Blue zou maar tot 6 zetten komen, maar dat is dus niet genoeg. Het zien dat dit winnend is voor wit kost zeker meer dan 12 ply (1 ply = 0,5 zet). Op 10 ply geeft de nieuwste versie van Diep maar 0,26 voor wit hier met als variant wel de goede zet. Dat is ook helemaal het probleem niet. Het probleem is die bescheiden score. Dit betekent dat een programma aanvankelijk blij zal spelen naar een soortgelijke stelling, gewoon omdat de problemen te ver achter de horizon liggen. De horizon is hier dus 10 ply voor Diep. Dit bevestigt weer eens mijn al in de openbaarheid uitgesproken vermoeden dat op een gegeven moment kennis belangrijker is dan nog dieper zoeken.
Al met al een hele leuke start van een hopelijk lange traditie van spelen van Utrecht versus Diep.
Tot slot wil ik mijn dank uitspreken aan al die schakers die onverschrokken tegen het beest zijn aangetreden. Het willen spelen tegen de computer staat mijns inziens onterecht in een negatief hoekje van de schaakwereld. Dat toch zoveel spelers van Utrecht 1 wilden spelen verheugde mij zeer!
Ook de computerschaakfans zonder wie dit gebeuren niet mogelijk was: hartelijk dank! Het sjouwwerk, verplaatsen van computers, het aankijken tegen een waardeloze stelling, etcetera is geen sinecure.
Wat mij erg verraste was dat er op het eind nog bleek dat er meer mensen geïnteresseerd waren in het spelen tegen de computer. Probleem daarbij is de beperkte hoeveelheid computers die ik kon optrommelen. Dit zal hopelijk net als de organisatie volgend jaar verbeterd zijn. Het enthousiasme waarop teruggekeken kan worden en de grote hoeveelheid positieve reacties hebben mij al doen besluiten volgend jaar wederom een Diep versus Utrecht te organiseren.
Oplossing Diep – Hans Bartels: 31… Lh1!