Diep lachende derde in het NK en Kramnik versus de witte-boorden-maffia
Vincent Diepeveen
Van 19 tot en met 27 oktober 2002 werd het NK computerschaak gespeeld te Leiden. Het computerprogramma van Vincent Diepeveen, ‘Diep‘, is daar derde geworden.
Het zal velen niet ontgaan zijn dat, net als de laatste tijd, zeker ook de komende jaren in het teken zullen staan van schakers die het opnemen tegen de computer. De meest in het oog springende match zal natuurlijk Kasparov versus Deep Junior zijn die in december 2002 gespeeld zal worden te Jeruzalem.
Op die match is totaal niets aan te merken. Junior werd met veel geluk wereldkampioen (laten we het voor de goede orde maar ‘afgedwongen geluk’ noemen, in 5 partijen wegkomen met een half punt meer dan objectief mogelijk was, dat noem ik geluk). Ook dat kampioen worden had voeten in de aarde, want Junior had net als Shredder een score van 7½ uit 9.
U kunt het ondergetekende zeker verwijten dat het oppermachtige programma Shredder (zevenvoudig wereldkampioen, heeft iemand van u er wel eens gehoord?) dit jaar geen serieuze wereldtitel heeft veroverd. Ondergetekende was, na van beide kanten stevig koffiehuisschaak, in de partij Diep – Junior het slachtoffer van een langzame harddisk. Dat is eigenlijk geen excuus. Technische problemen zijn simpelweg onderdeel van het spel. Het was een potremisestelling waarin Diep het op zet 88 vergooide met een of andere blunder die door de techniek veroorzaakt werd.
Edoch, ondergetekende heeft Shredder wel zwaar laten vechten. Shredder wist uiteindelijk op een geweldige manier de partij remise te houden. Dus een 0 tegen Junior en een ½ tegen Shredder.
Overigens is Diep‘s manier van schaken tegen Shredder historisch gezien wel handig. De laatste vijf toernooien dat hij Shredder tegenkwam, heeft hij dan ook niet één keer verloren van Shredder.
Het gelukkige Junior daarentegen, een programma dat het moet hebben van positioneel knullig spel, wist gewoon druk te zetten langs diagonalen en half-open lijnen en dan te wachten tot de tegenstander een grove fout begaat; dat soort ultiem ‘profiteerspel’, daar moet Junior het volledig van hebben.
Het ding ruilt nooit een stuk af, simpelweg omdat hij veel tekort komt in het eindspel en al helemaal niet zou weten wat er afgeruild moet worden. Dus de beslissing nemen om dan maar helemaal niets af te ruilen, dat is dan wel een logische.
De computerkennis van Kasparov
Kasparov zou daar geen enkel probleem mee moeten hebben, op voorwaarde dat hij begrijpt dat Junior heel anders schaakt dan Fritz. Als ‘computerexpert’ weet ik uit eigen ervaring dat de kans 0% is dat Kasparov dat begrijpt.
Die ziet het verschil tussen Junior en Fritz nooit. Maar het marginale verschil tussen een dollar en een euro, dat weet Kasparov wel geweldig te benoemen natuurlijk. Over prijzengeld mag hij niet klagen. Dat is heel behoorlijk. Echter, vergeleken met de enorme marketing die Kasparov genereert, is zo tussen de half miljoen dollar en de miljoen dollar een enorm kleine investering. Kasparov is tenslotte in allerlei wereldwijde spotjes (Pepsi spotjes bijvoorbeeld) geweest en geen cameraman zal het ooit nalaten om de veelzeggende gelaatsuitdrukkingen niet in een samenvatting even kort te laten zien.
Een geweldig persoon om te filmen. Ook zijn karakter is volledig onvoorspelbaar, dat wil zeggen; het enige wat voorspelbaar is, is dat Kasparov geen flauw benul heeft wat de sterke en zwakke kanten zijn van Junior.
Al lijkt het enigszins op Fritz in die zin dat het ook relatief weinig schaakkennis heeft (maar wel meer, al is die er op een andere manier in gestopt), toch geeft het ding veel minder om pionnen dan Fritz, die van nature veel materialistischer is.
Nu al weet ik dat Kasparov, in geval van het verliezen van een partij of zelfs de match, gaat klagen dat er is ‘vals gespeeld’, omdat Junior die pion niet pakte en ‘alle computers pakken altijd pionnen’.
Helaas. Voor die ‘alle computers’ moet ‘Fritz’ gelezen worden. Shredder, Junior, Diep en Brutus vallen in een andere categorie.
Jazeker, Diep is tegenwoordig doorgedrongen tot de wereldtop. Het programma Shredder dat net zoveel wereldtitels heeft als Kasparov gelaatsuitdrukkingen, daar neem ik nu van aan dat u het wel kent. Junior, ach, het komt uit Israël en het is positioneel zwak, maar het is taai en het is wereldkampioen in profiteren. In principe is het zo dat als Kasparov op het juiste moment een pion pakt en het dan positioneel gewoon uitspeelt door een stuk af te ruilen, dan is het punt voor Kasparov binnen. Elke partij.
Nu ruik ik dus al dat dat niet zal gebeuren.
De wereldtop in het computerschaak
Historisch gezien is Junior helemaal niet zo belangwekkend. Wel heeft het 3 wereldtitels in totaal weten te veroveren. Vaak op momenten dat het Shredder net even tegenzat.
Shredder is toch wel een dominant programma in dit opzicht. Echter het is niet heilig. Een grote bedreiging voor Shredder zijn Diep en Brutus.
Zeker op het WK 2003 gaat het spannend worden. De grote 2 favorieten zijn Diep en Brutus, terwijl ik daar zelf altijd Shredder aan toe wil voegen, simpelweg omdat het positioneel gezond speelt.
Junior zal op het WK 2003 minder kans hebben, maar goed, als iedereen punten laat liggen, wat niet de bedoeling is, dan zal het vast wel weer gevaarlijk worden.
De reden waarom Diep en Brutus zo favoriet zijn, is dat beide programma’s relatief veel schaakkennis hebben. Dit hebben ze gemeen met Shredder.
Echter, zoekdieptes zijn zelfs heden ten dage nog belangrijk, omdat de niveauverschillen tussen de programma’s niet schrikbarend groot zijn.
Waar het ondertussen glashelder is, na driedubbele bevestiging van de makers, dat Deep Blue slechts 12.2 ply zocht, moet u zich goed voorstellen dat Shredder al in het jaar 1999 een slordige 13 ply uitgooide. Diep gooide er in het eindspel rond de 20 ply uit (4 processor Xeon 400Mhz), tegen Deep Blue 13 ply in het eindspel.
Met meer kennis neemt vaak de zoekdiepte af. Waar natuurlijk al sinds 1991 dat Deep Blue niet meer gevaarlijk was voor de collega’s schaakprogrammeurs, alleen dan voor leken die niet konden zien hoe ongelooflijk slecht het ding schaakte (weet weinig af van dubbelpionnen bijvoorbeeld, toch wel cruciaal); daar wist Shredder een behoorlijke hoeveelheid schaakkennis ( met name in het eindspel; grove positionele blunders in het middenspel worden toch wel gemaakt) te combineren met een grote zoekdiepte.
Dat had vaak de uitwerking dat met name zogenaamde ‘amateurs’ (wat een heel ruim begrip is en eigenlijk betekent dat je niet in de supermarkt met je programma onder die naam ligt, zo is Diep bijvoorbeeld ‘amateur wereldkampioen’ omdat ik in 2002 onder de amateurs viel en door 5e op het WK te worden natuurlijk die titel ruim veroverd had) volledig geslacht werden door Shredder. EN de zaak niet vet ondieper gezien EN toch met betere kennis.
Echter, de hardware begint zo snel te worden, dat dit voordeel van de grotere zoekdiepte dus minder indruk begint te maken. Waar de barsten in Junior en Fritz al jaren duidelijk zijn, daar is het duidelijk dat Diep en Brutus dit keer dit voordeel gaan hebben op het WK 2003 in Graz (november).
Brutus is net als Deep Blue namelijk niet een software programma, maar hardware. Echter dit keer gemaakt door Chrilly Donninger. Niet een of andere halve “randdebiel ” dus die goed was in hardware zoals de Deep Blue programmeur (Feng Hsiu Hsu) en die totaal niet kon schaken. En zoals u weet helpen adviseurs ook totaal niet, die staan slechts op de loonlijst!
Chrilly Donninger (programmeur van Brutus) is levensgevaarlijk daarentegen, omdat hij met een rating van rond de 1700 wel degelijk het verschil tussen een loper en een paard weet. Met 1700 zit hij ruim 600 punten boven Frans Morsch, wiens creatie Fritz dat dan ook duidelijk niet weet. Vaak is het zelfs zo dat Fritz liever een paard heeft.
Fritz en Kramnik
Vreemd is dat overigens niet, want als Fritz een loper beter zou vinden dan een paard, dan zou in computer-computer partijen, Fritz bijna altijd verliezen wegens kennis inductie.
Wel, om deze moderne kreet uit te leggen: stel een programma X ziet de stelling net zo als programma Y. Echter programma Y weet nog iets meer, dan wint programma Y dus altijd van X, op voorwaarde dat ze positioneel ongeveer even diep zoeken.
Kramnik, hier in zijn laatste partij tegen Fritz. Rechts in beeld het computerscherm van de op fenomenale snelheid rekenende Fritz.
Zoals de schakers onder u weten, zoekt Fritz positioneel nooit zo diep. Als hij 14 ply laat zien, dan lijkt dat meer dan de 10 ply die Diep inbrengt in zo’n stelling, maar de positionele diepte van Fritz is ongeveer de helft van de tactische zoekdiepte (7+ in dit geval). Dat gebrek aan loper versus paard kennis bleek ook duidelijk in partij 3: Fritz – Kramnik.
Deep_Fritz (C) – Kramnik
Manana, Bahrain, 10/08/2002
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.d4 exd4 4.Pxd4 Lc5 5.Pxc6 Df6 6.Dd2 dxc6 7.Pc3 Pe7 8.Df4 Le6 9.Dxf6 gxf6 10.Pa4 Lb4+ 11.c3 Ld6 12.Le3 b6 13.f4 O-O-O 14.Kf2 c5 15.c4 Pc6 16.Pc3 f5 17.e5 Lf8 18.b3 Pb4 19.a3
Kom maar binnen met uw knecht, want who cares voor lopers of het loperpaar!
19…Pc2 20.Tc1 Pxe3 21.Kxe3 Lg7 22.Pd5 c6 23.Pf6 Lxf6 24.exf6 The8 25.Kf3 Td2 26.h3 Ld7 27.g3 Te6 28.Tb1 Txf6 29.Le2 Te6 30.The1 Kc7 31.Lf1 b5 32.Tec1 Kb6 33.b4 cxb4 34.axb4 Te4 35.Td1 Txd1 36.Txd1 Le6 37.Ld3 Td4 38.Le2 Txd1 39.c5+ Kb7 40.Lxd1 a5 41.bxa5 Ka6 42.Ke3 Kxa5 43.Kd4 b4 44.g4 fxg4 45.hxg4 b3 46.Kc3 Ka4 47.Kb2 f6 48.Lf3 Kb5 49.g5 f5 50.Kc3 Kxc5 51.Le2
0-1
De match heeft wel een enorme historie gehad. Daar ondergetekende ook partij geweest is en er geweldige online documentatie te vinden is (met e-mails en namen van de heren die de e-mails geschreven hebben erbij), verwijs ik voor de omkopingspraktijken die plaatsvonden naar de uitstekende beschrijving van Eric Schiller op www.chesscity.com.
Links Vincent Diepeveen in het gebouw van de Leidse Universiteit waar het NK computerprogramma’s 2002 gespeeld is.
Diep lachende derde in het NK computerschaak
Dan die Diep in het Nederlands kampioenschap maar. Helaas ging het dit keer niet beter dan in het i-csvn2 toernooi. Diep werd 3e met 8 uit 11 achter Tiger en The King.
Diep won alles met wit (5 uit 5) en verloor slechts wat met zwart. Ook met zwart werden een aantal partijen gewonnen. Bijvoorbeeld in de partij tegen GoldBar-C.
GoldBar-C – Diep
Open Dutch CC 2002, 10/19/2002
Round 1
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Le3 e5 7.Pb3 Le6 8.f3 Pbd7 9.g4 b5 10.g5 b4 11.Pe2 Ph5 12.Dd2 a5 13.O-O-O a4 14.Pa1 Lxa2! 15.Dxb4 Le6 16.Dc3 a3 17.bxa3 Db8 18.Pb3 Txa3 19.Db2 Ta8 20.Pc3 Le7 21.Lb5 Dd8 22.h4 Tb8 23.Td2 O-O 24.Thd1 Dc7 25.Pd5 Lxd5 26.Txd5 Pb6 27.T5d3 Tfc8 28.Kd2 Pc4+ 29.Lxc4 Dxc4 30.Tc1 d5 31.exd5 Pf4 32.Lxf4 Dxf4+ 33.Kd1 Dxh4 34.c4 e4! 35.Tdc3 Lxg5 36.f4
0-1
Nog veel overtuigender waren, zoals al eerder gezegd, de partijen die Diep met wit speelde. Heel hard werd Tchigorin aangepakt door Diep tegen het Nederlands/Belgische programma ANT (a new try).
Diep – Ant
Open Dutch CC 2002 (Leiden NED), 10/19/2002
Round 2
1.d4 d5 2.c4 Pc6 3.Pc3 dxc4 4.Pf3 Pf6 5.e4 Lg4 6.Le3 e6 7.Lxc4 Lb4 8.Dc2 O-O 9.Td1 Pe7 10.Le2 Lxc3+ 11.bxc3 c5 12.O-O cxd4 13.cxd4 Pg6 14.h3 Lxf3 15.Lxf3 Ph4 16.Le2 Tc8 17.Db1 Dc7 18.Tc1 Db8 19.g3 Pg6 20.Kg2 Txc1 21.Txc1 Tc8 22.Lf3 Txc1 23.Dxc1 Pd7 24.h4 b6 25.h5 Pe7 26.h6 g6 27.Dc3 Kf8 28.Lf4 Dc8 29.Da3 a5 30.Ld6 Dd8 31.Dc3 f6 32.Lg4 Kf7 33.Lc7 Da8 34.d5 Pf8 35.d6 Dxe4+ 36.Lf3 Pd5 37.Dc6 Dd4 38.Ld8
1-0
Soms moest er ook op hardheid gewonnen worden. Zo moest Warp (van Peter McKenzie uit Nieuw Zeeland) even door de vlag geduwd worden. Overigens stond Diep wel rond de 130 zetten hier gewonnen. Op een totaal van 187 zetten is dat overigens nog niet eens zo’n groot percentage! Pas toen in de bullet de partij snel uitgespeeld moest worden, toen verdwenen de winstkansen. Maar de vlag…
Diep – Warp
Open Dutch CC 2002 (Leiden NED), 10/20/2002
Round 6
1.d4 d5 2.c4 e6 3.Pc3 Pf6 4.cxd5 exd5 5.Lg5 c6 6.e3 Lf5 7.Df3 Lg6 8.Lxf6 Dxf6 9.Dxf6 gxf6 10.Pge2 Pd7 11.g3 Ld6 12.Pf4 O-O-O 13.Kd2 Tde8 14.Le2 Thg8 15.a3 Kb8 16.Ph5 Te7 17.The1 Ka8 18.Pf4 Tee8 19.h4 a6 20.Tac1 Lf5 21.b4 Pb6 22.Ph5 Te6 23.Pd1 h6 24.Pf4 Tee8 25.Pb2 Le4 26.Ph5 Te6 27.Kc3 Pd7 28.Pd3 Kb8 29.Tf1 Lg2 30.Tfd1 Le4 31.Td2 Lf5 32.Pc5 Pxc5 33.bxc5 Lc7 34.Tb2 Ka8 35.Kb4 Lb8 36.Tc3 Lh3 37.Tcb3 f5 38.Kc3 Te7 39.Ld3 Lg4 40.Pf6 Td8 41.Kc2 Lh3 42.Tb4 Ka7 43.Tb1 Ka8 44.T4b2 Lg4 45.a4 Th8 46.a5 Td8 47.Tb3 Th8 48.Tb4 Td8 49.Tb6 La7 50.T6b3 Lb8 51.Tb4 Th8 52.Tb6 La7 53.T6b2 Lb8 54.Kc1 Tf8 55.Tb3 Td8 56.T1b2 Lh3 57.Kc2 Tf8 58.Tb1 Lg4 59.Tb6 Tc8 60.T1b2 La7 61.T6b4 Td8 62.Kc1 Lb8 63.Kb1 Tf8 64.Kc2 Th8 65.Tb6 La7 66.T6b3 Lb8 67.Tb4 Td8 68.T4b3 Th8 69.Kc1 Lh3 70.Tb4 Tc8 71.Ph5 Tg8 72.Pf4 Lxf4 73.exf4 Lg4 74.Kd2 Tg6 75.Kc3 Tge6 76.Tb6 Ka7 77.Tb1 Ka8 78.T6b2 Ka7 79.Tb4 Lh3 80.Tb6 Lg4 81.T6b2 Ka8 82.Tb3 Ka7 83.Kd2 Ka8 84.T3b2 Ka7 85.Tc1 Te8 86.Tc3 Lh3 87.Tcb3 T8e7 88.Kc3 Lg4 89.Tb1 Ka8 90.Tb4 Lh3 91.Ta1 Lg2 92.Tg1 Lf3 93.Tb2 Lg4 94.Ta2 Ka7 95.Tc1 Te8 96.Tg1 T8e7 97.Tb2 Ka8 98.Tb6 Lf3 99.Tgb1 Ka7 100.Kd2 Ka8 101.T6b4 h5 102.Tb6 Ka7 103.T6b2 Ka8 104.Kc3 Tf6 105.Ta1 Ka7 106.Tc1 Lg4 107.Kd2 Tfe6 108.Tcb1 Ka8 109.Kc3 Ka7 110.Tb3 Ka8 111.Tb4 f6 112.Tb6 Ka7 113.T6b2 Ka8 114.Tb4 Tg7 115.Tb6 Tge7 116.T6b2 Ka7 117.Tb6 Ka8 118.Kd2 Lf3 119.Tc1 Ka7 120.Kc3 Lg4 121.Tbb1 Ka8 122.Tb3 Ka7 123.Tcb1 Lh3 124.Tb4 Lg4 125.Kd2 Ka8 126.Ta1 Lf3 127.Tc1 Ka7 128.Kc3 Lg4 129.Tb6 Td7 130.Tb2 Tde7 131.Ta1 Tg7 132.Tb3 Tge7 133.Tb6 Ka8 134.Tbb1 Lf3 135.Tb2 Lg4 136.Kd2 Lf3 137.Tb6 Ka7 138.Kc3 Ka8 139.Tc1 Le4 140.Le2 Th7 141.Kd2 Lg2 142.Tg1 Lh3 143.Th1 The7 144.Lxa6 bxa6 145.Txa6+ Kb7 146.Tb6+ Kc7 147.Txh3 Te2+ 148.Kc3 Txf2 149.Tb3 Te4 150.a6 Tf3+ 151.Kb2 Txb3+ 152.Kxb3 Txd4 153.Th2 Kb8 154.Tb2 Ka8 155.Ka3 Td3+ 156.Ka4 Tc3 157.Ka5 Txc5+ 158.Kb6 Tc4 159.Te2 Te4 160.Td2 Tc4 161.Td3 Kb8 162.Te3 Te4 163.Tb3 d4 164.Td3 Ka8 165.Td2 Kb8 166.Td1 Ka8 167.Td3 Kb8 168.Kxc6 Te6+ 169.Kd7 Txa6 170.Ke7 Kb7 171.Txd4 Ta3 172.Td7+ Kb6 173.Kxf6 Txg3 174.Th7 Tg4 175.Kxf5 Txh4 176.Ke5 Th1 177.f5 h4 178.f6 h3 179.f7 Tf1 180.Ke6 Te1+ 181.Kf6 Tf1+ 182.Kg7 Tg1+ 183.Kh8 Tf1 184.Th6+ Kc7 185.Kg7 Tg1+ 186.Kf6 Tf1+ 187.Ke7 Te1+
1-0
Heel erg goed was de volgende afruilvariant tegen Insomniac. De menselijke schakers hadden eerst wat bedenkingen tegen de 15e zet van Diep, maar nadere analyse toonde aan dat het de beste zet was!
Diep – Insomniac
Open Dutch CC 2002 (Leiden NED), 10/26/2002
Round 8
1.d4 d5 2.c4 c6 3.cxd5 cxd5 4.Pc3 Pf6 5.Pf3 e6 6.Lg5 Pc6 7.e3 Le7 8.Ld3 O-O 9.O-O Ld7 10.Tc1 a6 11.Pe5 h6 12.Lh4 Le8 13.f4 Db6 14.De2 Tc8 15.f5! Tc7 16.Kh1 Ld7 17.Pa4 Db4 18.Lxf6 Lxf6 19.Pxd7 Txd7 20.Pc5 Td6 21.fxe6 fxe6 22.Tc3 Pd8 23.Tb3 Da5 24.Pxb7 Pxb7 25.Txb7 Tb6 26.Ta7 Db4 27.b3 a5 28.Dg4 Lg5 29.h4 Txf1+ 30.Lxf1 Le7 31.h5 e5 32.Dc8+ Lf8 33.dxe5 Dh4+ 34.Dh3 Tb4 35.Kg1 Dxh3 36.gxh3 Te4 37.Lg2 Txe5 38.Txa5 Lb4 39.Tb5 Lc3 40.Kf2 Ld2 41.e4 Le3+ 42.Kf1 Txh5 43.exd5 Tf5+ 44.Ke2 Tf2+ 45.Kxe3 Txg2 46.Tb7 Txa2 47.d6 Ta8 48.Ke4 Td8 49.Kd5 Kf8 50.Ke6 Te8+ 51.Te7 Ta8 52.Tf7+ Kg8 53.d7 h5 54.Tf5 g6 55.Td5 Td8 56.Ke7 Ta8 57.d8=D+ Txd8
1-0
Verpletterend spel met wit. Volledig kansloze partijen voor de tegenstander eigenlijk, die Diep speelt met wit zoals we dat eigenlijk alleen van een paar Russen kennen! Nu nog wat aan het zwarte spel beter voorbereiden voor het volgende toernooi.