De onmenselijke comeback
Robert Beekman
1972. Spassky wordt verpletterd door Fischer. Nog nooit had Fischer van hem gewonnen. Spassky had een duidelijke plusscore tegen hem. En dan begint hij ook nog met twee punten voorsprong. Twee punten die hem zo in de schoot geworpen worden.
Fischer antwoordt echter met een ongelooflijke comeback. Punt na punt wordt binnengehaald en uiteindelijk wordt de match met vier punten voorsprong gewonnen. Daarvoor was wel een klein beetje onbetamelijk bedrag voor nodig. Onbetamelijk gedrag dat Spassky van slag bracht. Tal achteraf: “Dat Spassky van Fischer verloor is geen schande. Maar de wijze waarop hij verloor was niet om aan te zien. Spassky liet zich als een kind naar de slachtbank leiden.”
Zou Spassky er nog iets van geleerd hebben? Behalve dat Fischer een waanzinnig sterke speler is? Zou hij er werkelijk nog iets van geleerd hebben?
Ja!!
Vijf jaar later speelt Spassky tegen Kortsjnoi in de kandidatenmatch ter voorbereiding op de strijd tegen titelverdediger Karpov. In Belgado staat Spassky na tien partijen vijf punten achter. Weinigen geven nog een stuiver om zijn kansen. Maar dan keren de kansen.
En die kansen worden ingeleid door het volgende. Spassky verschijnt alleen nog aan het bord om een zet te doen om daarna spoorslags te verdwijnen van het toneel. Kortsjnoi raakt volledig van slag. Hij zegt dat hij tegen een geest speelt. Brieven van protesten, klachten en beschuldigingen ondersteunen zijn ongenoegen. Spassky beantwoordt de brieven met dezelfde teneur. Kortsjnoi verliest vier partijen op rij. Het is werkelijk niet om aan te zien. Het lijkt net alsof hij alleen maar verschrikkelijk slechte zetten kan doen.
Het hoogtepunt wordt bereikt in de veertiende partij. Geen van beide spelers zit dan nog achter het bord. De zetten worden bedacht in de gescheiden rustdomeinen van de spelers en ze komen alleen nog maar achter het bord om al staande een zet te doen en vervolgens schielijk te verdwijnen. Spassky heeft daarbij een zilverkleurige zonneklep met spiegelglazen op. De toeschouwers kijken verbijsterd naar een schaakpartij waarbij het podium nagenoeg de hele tijd geheel leeg is.
Uiteindelijk hervindt Kortsnoi zich en wint de match.
Wat was er overgebleven van de ‘gentleman’ onder schakers? Achteraf was Spassky trillend van woede over de match. Hij verwees naar iets dat gebeurd zou zijn. Hij zou er nog een boek over schrijven! Maar of dit een verzinsel was zou niemand te komen; het boek is nooit geschreven. Ook verwees Spassky naar “het morele failliet van Kortsjnoi” nu hij overgelopen was. De stem van Macchiavelli (1469 – 1527) klonk weer: “alles was toegestaan” volgens Spassky. Net zoals Macchiavelli het in zijn boek Il Principe verwoordde: het doel heiligt de middelen.
Spassky in 1966.
Spassky – Kortsnoi, match van 1977.