The Marx Brothers

Robert Beekman

Toen de stomme film de overgang naar het geluid maakte, was het midden in de crisistijd. De Marx Brothers maakten furore; hun humor was weinig anders dan absurdistisch. Harpo Marx is één van de vijf broers en vertelde in zijn autobiografie het volgende verhaal toen hij in Rusland was.

De Marx Brothers; boven is Harpo, van hem onderstaand verhaal.

“Ik liep door Moskou en kwam op een gegeven moment bij een theater waar een enorm lange wachtrij stond. Kennelijk was het een belangwekkend toneelstuk, anders zouden er niet zoveel mensen voor in de rij staan. Ik liep de hele wachtrij langs en wapperde bij de entree met een dollar. De dollar werd gelijk uit mijn handen gegrist en ik mocht vóór alle wachtenden naar binnen toe.

Binnen was het een drukte van belang. Ik kreeg de indruk dat het pauze was – het gordijn was immers opgetrokken. Het was minimalistisch theater: op het podium stonden slechts één tafel, één stoel, twee telefoons en wat prullaria. Het rumoer van het publiek was immens. Links en rechts discussieerde het publiek in verheven stem met elkaar. Sommigen aten, anderen dronken, weer anderen sliepen.

Het was de langste pauze die ik ooit meegemaakt heb. Het duurde maar en duurde maar. Vijftien minuten gingen voorbij, twintig, vijfentwintig… Er kwam geen einde aan, maar niemand leek dat ook maar iets te kunnen schelen.

Maar dan is het ineens doodstil in de zaal. Iedereen rent in allerijl naar zijn stoel en kijkt vanaf het puntje van die stoel naar de tafel op het podium. Een jongen van misschien tien of elf jaar oud komt het podium op. Het is zo stil in de zaal dat ik mijn horloge kan horen tikken. De jongen gaat zitten, maar doet niets. Een van de telefoons gaat. De jongen neemt op, luistert en zegt nog steeds niets. Dan staat hij op, knikt naar het publiek en een oorverdovend gejuich stijgt uit het publiek op. De jongen buigt en laat het applaus, dat zeker tien minuten duurt en vergezeld gaat van veelvuldig “Bravo!”, geduldig over zich heen gaan. De mensen gaan staan en springen op hun stoel. Ze gooien hun hoed in de lucht en omhelzen elkaar.

Een oudere man komt het podium op en schudt de jongen de hand. Hij roept iets naar het publiek maar niemand kan het verstaan. Wederom laait het gejuich weer op tot grote hoogten.

Vol verbazing zag ik het schouwspel aan. Dit was werkelijk de meest absurdistische show die ik ooit gezien had.”

Als Harpo buitenkomt vraagt hij aan een toeschouwer wat er aan de hand was. Bleek dat er een tienjarig wonderkind aan het schaken was. Hij speelde een partij tegen een schaker uit de Oekraïne. Over de telefoon. En Rusland won – dat had u ongetwijfeld al begrepen.

De anekdote speelt overigens in 1934, als Harpo door Rusland toert.

Leuk bedacht, maar in 1931 brachten de Marx Brothers Monkey business uit. In die film bemoeien twee Marx Brothers (rechts is Harpo) zich met twee schakende oude heren. Elke zet wordt door de Marx Brothers belachelijk gemaakt. Dan doen ze of ze alarm horen. De twee oudere heren vluchten en de Marx Brothers gaan er met hun schaakbord vandoor (rechterfoto).

Harpo wist dus wel degelijk wat schaken was. Toch een leuke anekdote.