Prachtig herstel van Bisguier

Eduard Spanjaard

Het weekend in ‘t PAM-toernooi was voor de Amerikaan Bisguier (links in beeld), want hij scoorde 2 uit 2. De Amerikaanse grootmeester is geen beroepsschaker. “Die zijn er maar weinig in de VS”, weet hij te vertellen. “Bobby Fischer is nog maar een schooljongen, Reshevsky doet van alles.” Heeft hij zich deze twee ronden nu beter voorbereid? “Nee, wij Amerikanen zijn praktijkmensen; wij zijn niet serieus genoeg voor de theorie.”

Blijkbaar was Bisguier wakker geschud door de sensationele nederlaag, welke onze stadgenoot Van Geet hem vrijdagavond had toegebracht. Zaterdag won hij tegen Van de Pol, zondag had Bisguier het met zwart wel bijzonder gemakkelijk. Het werd de zogenaamde Manhattan, een variant welke omstreeks 1935 bijzonder populair was. Maar toen lag Kick nog in de wieg en deed hij nog niet aan schaken. Dit was duidelijk te merken, want hij wist niet dat hij op de 9e zet een pion kon offeren voor de aanval. Nu verloor hij op de 10e zet een pion zonder tegenkansen en dat was voor hem aanleiding er maar meteen de brui aan te geven. Misschien efficiënt uit een oogpunt van besparing van krachten, maar teleurstellend voor de toeschouwers.

De toeschouwers. Ja, ook zij vormen een integrerend element van ‘n schaaktoernooi. Wat een vogels van diverse pluimage! Wij zagen er de laatste dagen de president-directeur J.M. Fentener van Vlissingen van de gastvrije Steenkolen Handels Vereeniging, die nu eindelijk eens iets in zijn enorm bedrijf meemaakte, waar hij niets van begreep. Maar er was ook Dr. Euwe, die met ongeëvenaarde snelheid allerlei ook werkelijk volgende afwikkelingen voorspelde; en dan onze bejaarde stadgenoot De Brie, vroeger een van Utrechts topspelers, maar thans ernstig gehandicapt door fysieke ongemakken. Een ieder verheugde zich in zijn komst en de algemeen beminde oud-kapper glunderde bij het zien van zoveel bekende gezichten en onbekende stellingen. Voorts waren er twee in Nederland op zakenreis zijnde Joegoslavische schaakmeesters, Bosic en Molerovic. Hoewel hun trein binnen een half uur naar hun vaderland zou vertrekken, konden zij de verleiding niet weerstaan, even de SHV-kantine binnen te glippen.

Er waren ook vele dames, maar onder hen was er slechts één die het mannenspel werkelijk kon volgen: ons aller Fenny Heemskerk. Prof. De Groot, hoogleraar in de psychologie, die indertijd promoveerde op het proefschrift “Het denken van de schaker”, en vroeger Olympiade-speler was, stond broederlijk naast een schooljongen naar de demonstratieborden te turen.

Uitslagen 4e ronde

Perez – Matanovic afg.
Van Geet – Donner afg.
Van de Pol – Bouwmeester ½ – ½
Langeweg – Bisguier 0 – 1
O’Kelly – Robatsch ½ – ½

Uitslagen afgebroken partijen:
1e ronde: Langeweg – Perez 1 – 0
1e ronde: Van de Pol – Robatsch 0 – 1 (zonder verder spelen)
3e ronde: Robatsch – Langeweg ½ – ½
4e ronde: Perez – Matanovic 0 – 1
4e ronde: Van Geet – Donner ½ – ½ (zonder verder spelen)

Stand na vier ronden

1. O’Kelly 3
2/5. Bisguier, Bouwmeester, Matanovic en Robatsch 2½
6/8. Donner, Van Geet en Langeweg 2
9/10. Perez en Van de Pol ½

Partijverslagen

Van Geet bevestigde zijn snelle reputatie als reuzendoder, want ook Donner kon hem geen ontzag inboezemen. Zondag was het weer Van Geet die de volle zaal stof tot beschouwingen bood, vrij wilde beschouwingen overigens; hiertoe had zijn 1.Pc3 in de aanvang bijgedragen en Donners actieve stukkenspel in tweede instantie. We geloven, dat onze grootmeester omstreeks de 25e zet voelbaar overwicht ter tafel had, doch dat 30… Ld5 veel van het voorbereidende werk teniet deed. Plotseling had Van Geet namelijk weer kansen en grapjes. Na vroege dameruil was het een zeer boeiende partij met scherp figurenspel, door de kampioen der jubilerend vereniging handig afgewikkeld naar ‘n eindspel met een pluspion. Of dit voldoende zal zijn voor de winst weten wij niet, maar in ieder geval heeft hij een remise-aanbod van Donner afgeslagen. Volgens ons is het eindspel remise en inderdaad werd later, zonder verder spelen, tot remise besloten. Er zat geen muziek meer in.

Bouwmeester, zwart beherende, wilde het tegen Ir. van de Pol wel eens met de Leningrader van het Hollands proberen. Van de Pol kwam direct met het acceptabelste tegengif, namelijk dubber-loperfianchetto, en dan is eigenlijk de grap er min of meer uit. Bouwmeester poogde nog door 7… c6 (Van Stahlberg afkomstig) een verrassingselement te introduceren, doch na de opmars van wit’s b-pion was dit plezier ook niet al te uitbundig meer. Remise, toen de posities min of meer verstijvingstendenzen vertoonden.

Langeweg – Bisguier was een short story. De witspeler verloor in 10 zetten, omdat hij een variant van de Manhattan niet kenden “So what” zouden onze Angelsaksische schaakvrienden zeggen; dat gebeurt een ieder af en toe. Als het een sterke gebeurt, wel, dan is het een anecdote; van een zwakke weten we niet beter. Langeweg kan er tegen en Bisguier verdient tenslotte ook punten.

Na de zetten 1.Pg1-f3 Pg8-f6 2.c2-c4 e7-e6 3.Pb1-c3 d7-d5 4.d2-d4 Lf8-b4 5.Lc1-g5 Pb8-d7 6.e2-e3 c7-c5 7.c4xd5 e6xd5 8.Lf1-e2 (Beter is Ld3 waarbij het nog de vraag is of zwart er verstandig aan doet op c3 een pion te winnen. De witte aanvalskansen zijn sterk.) 8… Dd8-a5 ontstaat de diagram hieronder.

Na verwisseling van zetten is de zogenaamde Manhattan verdediging ontstaan, die te beschouwen is als een versterking van de Cambridge Springs verdediging. Het idee om zich tegen het damegambiet met Da5 en Lb4 te verdedigen is echter ouder dan het toernooi Cambridge – Springs in 1904. De indertijd beroemde grootmeester Pillsbury lanceerde deze gedachte reeds in het toernooi te Neurenberg in 1896. Langeweg speelde in de diagramstelling links nu 9.Dd1-c2. Beter is 0-0. Het pionoffer is voor wit zeer goed speelbaar. 10… Pf6-e4 10.Ta1-c1 Da5xa2! Overzien. De pionachterstand zou op zichzelf niet zo erg zijn voor wit, maar na bijvoorbeeld 0-0 Lxc3 bxc3 Dxc2 Txc2 Pxg5 Pxg5 c4 krijgt zwart te zijner tijd twee verbonden vrijpionnen op de damevleugel, die de beslissing zullen brengen. Derhalve: wit geeft op!

Kelly – Robatsch scheen, na een correct begin, opwindend te zullen worden (e5 en h4), doch de Oostenrijkse kampioen liet geen onheil tot ontwikkeling komen. Zijn tegendruk op de dame-vleugel werkte spoedig neutraliserend en daar O’Kelly weet dat ijzer niet met handen valt te breken, ging het vredestractaat op de 17e zet in.

Maar wat een spannende partij had het kunnen worden! In de linkerdiagram heeft Robatsch net 16… Ta8-c8 gespeeld. O’Kelly antwoorde met 17.Dc2-d1, en na 17… Lb7-a6 werd tot remise besloten. Ook die stelling is hoogst interessant, maar wat als O’Kelly op de 17e zet 17.Dc2-e2 had gespeeld? 17… Pd7-c5 18.Lg2-f3 Lb7-a6 wint dan geen tempo, maar verliest direct: na 19.De2-h2 kan 19… h7-h5 niet wegens Lf3xh5. Na 17.Dc2-e2 moeten de witte winstkansen wel zeer hoog ingeschat worden.

.

.

Perez-Matanovic was een Siciliaan, die in dit toernooi – althans tot nog toe – minder voorkomt dan usance pleegt te zijn. We beschikken kennelijk over een surplus aan d4-ers. De Spanjaard deed het van meet af recht op de man af, doch in dit type spel zijn zoveel defensieve systemen ontwikkeld, dat originaliteit in de aanval een trouvaille zou zijn. De Spanjaard Perez ontkentende een reeks verwikkelingen, beginnende met een pionoffer en zijn hoogtepun vindend in een torenoffer. Nochtans kon hij de hechte verdediging van de Zuidslaaf niet dorobreken. Een vrij gecompliceerde doorbraak, die de scherpzinnige Spanjaard had ontworpen, werd actief opgevangen; wit moest tot een afwikkeling overgaan, om daarna in een eindspel te belanden, dat hem remise-kansen biedt. Het is een eindspel, dat indertijd een kolfje naar de hand van Maroczy zou zijn geweest, maar at ook in de handen van Matanovic interessant kan worden. Het is niet onaannemelijk, dat Matanovic het zal proberen, zo werd vooraf gedacht. Echter, het eindspel met gelijke lopers bleek grondiger gewonnen dan in de opwinding van zondagavond werd verondersteld.

Afgebroken partijen zijn het noodlot van ieder schaaktoernooi, de nachtmerrie van alle schakers en de dooddoener voor de publieke belangstelling. Toch waren er maandagmiddag in de SHV-kantine nog aardig wat kijkers om het uitspelen van de hangpartijen van het PAM-toernooi te volgen.

Het fijnste staaltje eindspelkunst liet Matanovic tegen Perez zien. Met enkele preciese, vlijmscherpe manoeuvres dreef de Joegoslavische grootmeester de Spaanse kampioen steeds verder terug. Zulk verfijnd eindspeltechniek ziet men niet elke dag in Utrecht!

Fransesco Perez – Aleksandar Matanovic
Pamtoernooi, ronde 4, december 1961
[Commentaar van Spanjaard]

1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Lg5 e6 7.f4 h6 Deze zet wordt vroeg gespeeld; het is handiger te wachten tot wit eerst Ld3 heeft gespeeld.
8.Lh4 Le7 9.Df3 Dc7 10.O-O-O Pbd7 11.Le2 b5 12.e5 Lb7 13.Dg3 Nu komt zwart, zij het langs afgronden, beter te staan. Consequent zou het bekende dameoffer 13.exf6 zijn. Een zeer moeilijke stelling! Na 13.exf6 Lxf3 14.Lxf3 Lxf6 Zonder de zetten h6 en Lh4 zou zwart hier kunnen winnen met gxf6. 15.Lxf6 Tc8 16.Lxg7 Th7 17.Lh5 Txg7 18.Pxe6 Dc4 19.The1 Txg2 volgen we Kliavin – Tal, Riga 1959. Wit zou na 20.Td4 beter staan.
13…dxe5
14.f5 Ook na 14.Pxe6 fxe6 15.Dg6+ Kf8 16.Lg4 exf4 17.Lxf6 Lxf6 18.Lxe6 Pe5 kan zwart zich verdedigen.
14…O-O-O Met 14… exf5 toont zwart zijn zenuwen in bedwang te hebben, want dan zou hij na 15.Pxf5 g5 spelen. De witte stukken staan echter nog niet actief genoeg, en de zwarte koning lijkt zich na 14…exf5 15.Pxf5 g5 16.Lxg5 hxg5 17.Pxe7 Kxe7 18.Dxg5 Kf8 19.Thf1 Txh2 zich te kunnen verdedigen. Wie heeft echter dergelijke stalen zenuwen?
15.fxe6 exd4 De zwarte opzet! Er volgt nu een lange, geforceerde variant, die hij met 14.0-0-0 vooruitberekend moet hebben!
16.exd7+ Dxd7 Na 16…Txd7 17.Lxf6 Dxg3 18.hxg3 Lxf6 19.Lg4 wint wit een kwaliteit, hoewel zwart er wel één of twee pionnen voor krijgt en ook het loperpaar, een gelijke stelling vermoedelijk.
17.Lxf6 Lxf6 18.Lg4 Lg5+ 19.Kb1 f5 Net op tijd!
20.Txd4! Wit moet wel, anders staat hij zonder compensatie een pion en loperpaar achter.
20…Dxd4 21.Lxf5+ Td7 22.Td1 Ld2 23.Dg4 Dxg4 24.Lxg4 Lxc3 25.Lxd7+ Kc7 26.bxc3 Td8 27.Lg4 Txd1+ 28.Lxd1 Lxg2 En na deze ongelooflijk lange geforceerde variant stijgen de rookwolken op en komt zwart beter uit de strijd te voorschijn.
29.Kc1 Kb6 30.Lg4 Ld5 31.a3 Le4 32.Le6 Kc5 33.Lc8 a5 34.Kd2 g5 35.Lg4 Lg6 36.Le2 h5 37.Ld3 Le8 38.Ke3 Kd5 39.Kf3 Ld7 40.Ke3 h4 41.Kf3 Ke5 42.Le2 Lc6+ 43.Kg4 Kf6 44.Ld3 Ld7+ 45.Kf3 Ke5 46.Ke3 g4 Even tijdgerekt; de stelling is nu afgebroken en zwart kan eens rustig thuis bekijken hoe het beste voort te zetten. Het zou een prachtig eindspel worden!
47.Le2 Het feit, dat 47.Le2 (de in couvert gesloten zet) misschien beter door 47.Le4 te vervangen zou zijn geweest, doet geen afbreuk aan de uitslag. Zwart kan namelijk te allen tijde met zijn koning tot g5 doordringen. Zeer belangrijk is ook dat hier 47.c4 net niet gaat wegens 47… b4 48.axb4 a4 en nu drie mogelijkheden:
[a) 47.c4 b4 48.axb4 a4 49.c3 Lf5 en of links, of rechts loopt een zwarte pion door, terwijl de zwarte koning de b- en c-pion tegenhoudt.]
[b) 47.c4 b4 48.axb4 a4 49.c5 a3 50.Lc4 Le6 en verder soortgelijk als sub a.]
[c) 47.c4 b4 48.axb4 a4 49.Kd2 h3! De enige zet. Er dreigt nu g3. 50.Lf1 g3 51.hxg3 h2 52.Lg2 a3 53.Kc3 Lf5 benevens Le4 en wit komt net te laat.]
47…a4! Nu kan op c3-c4 altijd b5-b4 volgen.
48.Ld1 De enig overgebleven zet.
48…Kf5 49.Le2 Lc6 50.Ld3+ Kg5 Sterker dan Ke5, omdat de koning eventueel via h4 kan binnenkomen.
51.Kf2 Onvermijdelijk. Er dreigde g3 hxg3 h3.
51…Kf4 52.Lg6 g3+ 53.hxg3+ hxg3+ 54.Ke2 Ld5 55.Le8 Na 55.Ld3 wint Lc4.
55…Lc4+ 56.Ke1 Ke3 57.Lc6 Le2 En wit geeft het op, daar Le2-f3 benevens promotie van de g-pion niet meer te verhinderen is.

0-1

De partijen

F. Perez – A. Matanovic, zie hierboven.

Langeweg – Bisguier: zie hierboven.

D. van Geet – J.H. Donner
1.Pc3 c5 2.Pf3 e6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 a6 5.g3 d5 6.Lg2 Pf6 7.e4 Pxe4 8.Pxe4 dxe4 9.Lxe4 e5 10.Pf5 Dxd1+ 11.Kxd1 Pc6 12.Te1 f6 13.c3 Le6 14.Kc2 O-O-O 15.Le3 g6 16.Ph4 f5 17.Lxc6 bxc6 18.Lg5 Te8 19.Lf6 Tg8 20.Txe5 Ld6 21.Tee1 Ld5 22.Tad1 Txe1 23.Txe1 Le4+ 24.Kd1 g5 25.f3 Lb1 26.Pg2 Lxa2 27.Kc2 Kd7 28.Pe3 Le6 29.Ta1 f4 30.Pg4 Ld5 31.Ld4 fxg3 32.Pf6+ Ke6 33.hxg3 Tg6 34.Pxd5 Kxd5 35.g4 c5 36.Ta5 Kc6 37.Le3 Tf6 38.Lxg5 Txf3 39.Txa6+ Kd5 40.Ta7 Tg3 ½ – ½

A. O’Kelly – K. Robatsch
1.d4 d5 2.c4 e6 3.Pf3 c6 4.Dc2 Pd7 5.g3 Pgf6 6.Lg2 Le7 7.Pbd2 b6 8.e4 O-O 9.e5 Pe8 10.h4 Lb7 11.Pg5 Lxg5 12.hxg5 g6 13.cxd5 exd5 14.f4 c5 15.Pf3 cxd4 16.Pxd4 Tc8 17.Dd1 La6 ½ – ½

J. van de Pol – H. Bouwmeester
1.Pf3 f5 2.d4 Pf6 3.g3 g6 4.b3 Lg7 5.Lb2 d6 6.Lg2 O-O 7.O-O c6 8.c4 Dc7 9.d5 Pa6 10.Pd4 Ld7 11.Pc3 Pc5 12.b4 Pce4 13.Dd3 Db6 14.Tab1 Pxc3 15.Lxc3 cxd5 16.cxd5 Tac8 17.Pe6 Lxe6 18.Ld4 Dc7 19.dxe6 b6 ½ – ½