De dwaaltochten van onze wedstrijdleider
Eduard Spanjaard
Het SHV-gebouw, links in beeld, biedt de schakers grote gastvrijheid, daar niet van; doch na elke ronde sluit de heer Mendel met grote precisie alle galm-gaten, dus ook de voordeur. Dientengevolge kon wedstrijdleider Orbaan – na naarstig een knap stukje journalistiek aan het papier te hebben toevertrouwd – op een laat uur het gebouw niet meer verlaten.
De heer Mendel liet hem de keuze: a) de voordeur (openen en te sluiten), b) een achteruitgang, via de kantine, enz. enz. Om onnaspeurlijke redenen koos Orbaan de laatste oplossing en zette zich op een dwaaltocht. Hij kwam niet buiten, dat niet – wèl terug naar de perskamer. Hij had geen uitgang gevonden, wel een woning, waar de heer Mendel domicilie heeft. Orbaan zeide: “De heer Mendel woont in een PAMflet”. Hij verliet vervolgens het gebouw door de hoofduitgang.
Al waren er geen knallen van voetzoekers of lichtflitsen van vuurpijlen in de kantine van de Steenkolen Handelsvereeniging te Utrecht, tòch viel daar zaterdagmiddag van vuurwerk te genieten. In de derde ronde van het internationale PAM-schaaktoernooi bleken alle schakers het op hun heupen te hebben. Met zwier offerde de stelkuivige Matanovic een kwaliteit tegen Donner, Bouwmeester vond zijn aanval een stuk waard, terwijl O’Kelly en Perez beurtelings stukken en prise zetten. Inmiddels drukte Bisguier de Utrechter Van de Pol in een hoekje en schoven Robatsch en Langeweg een spelletje waaraan niemand meer een touw kon vastknopen. De toeschouwers hielden de adem in.
Nu het toernooi goed en wel op gang is gekomen, gaat men de eigenaardigheden van de deelnemers zo’n beetje kennen. De Spanjaard Perez bijvoorbeeld lijkt een liefhebber van de siësta te zijn, want hij komt nooit op tijd. Zaterdag had hij last van zijn voeten en vroeg hij om een “worldfamous” middeltje, dat hij tot nu toe overal in de wereld – Argentinië, Zuid-Slavië, Oostenrijk – had kunnen kopen. Een jeugdig hoofdklassespeler uit Amsterdam, die was gekomen om naar het schaken te kijken, werd er op uitgestuurd om de beroemde “protection” te halen!
Los van deze logistieke perikelen vloeide er zaterdag bloed, zoals dat in elk toernooi – gewild of ongewild – op gezette tijden voorkomt.
Uitslagen 3e ronde
O’Kelly – Perez 1 – 0
Robatsch – Langeweg afg.
Bisguier – Van de Pol 1 – 0
Bouwmeester – Van Geet 1 – 0
Donner – Matanovic ½ – ½
Stand na 3e ronde
1. O’Kelly 2½
2. Bouwmeester 2
3. Robatsch 1½ en 1 afg.
4/7. Bisguier, Donner, Matanovic, Van Geet 1½
8. Langeweg ½ en 2 afg.
9. Perez ½ en 1 afg.
10. Van de Pol 0
Partijverslagen
Mogen we beginnen bij O’Kelly – Perez, èn omdat leider O’Kelly recht op de eerste dans heeft èn omdat de goede Perez wel eens mag worden “verklaard”; onder dit laatste te verstaan: waaronder zijn spel lijdt. O’Kelly speelde, zoals des grootmeesters is, correct en precies de Sämisch-variant van het Nimzo-Indisch; de Spaanse meester stelde er een nieuwe gedachte tegenover (… Pe5), ontleend aan een ontmoeting Perez – Eising, Dortmund ’61. Perez deed toen met wit vrij kwade zaken hij hoopte zich op kosten van de grootmeester te revancheren. “Gelukkig wist ik van niets”, deelde O’Kelly ons na afloop mede; hij speelde dus eenvoudig, gezond en oersterk en bracht de Spaanse horden reeds vroegtijdig in wanorde.
In de linkerdiagram is het zwarte paard naar h6 gedreven en dreigt wit onomkeerbaar een stuk te winnen met g5 (ook na Pd7 kan het stuk op h6 niet weg. We kregen toen een fase koffiehuis-schaak van Perez (poging van de nood een deugd te maken); er volgde 12… exf4 13.g5 Pxd5 14.Pxd5 Dxg5 15.Lxf4 Dg2 16.Dd2 Dxh1 17.O-O-O Dxe4 18.Ld3 De8 19.Lxh6. Materieel valt het voor zwart nog mee (drie pionnen voor lichte kwaliteit), maar de ontwikkelingsvoorsprong van wit is dodelijk en een aanval op de koningsvleugel aanstaande. Straf-soepel trok O’Kelly de strop toe.
Perez bleef er opgewekt onder, hoewel hij redenen te over heeft minder vrolijk over het leven te denken. Dat zijn a) uren van slapeloosheid, b) maagklachten en c) voetklachten. Niet dat het een schaker zijn intelligentie zo ver zal voeren naar een dokter te gaan, maar vrijblijvend geven we de organisatoren in overweging de Spanjaard toch van het bestaan der medische wetenschap op de hoogte te stellen. Want – en dit in alle ernst – een schaakkunstenaar is zeer gevoelig voor conditie; de nuances beslissen over zijn lot; de grote lijn heeft hij in zijn bloed en zijn vingers.
Na zijn nederlaag tegen Van Geet ging grootmeester Bisguier er zaterdag eens rustig voor zitten tegen de Utrechter Van de Pol. Het werd een Dame-Indiër met Lg5 waarin wit op listige wijze de f-lijn opende en toen een geweldig offensief lanceerde tegen ’t kritieke veld f7. De Stichtse ingenieur moest allerlei kromme sprongen maken om het ergste af te wenden, hij kon niet voorkomen dat het een derde nul werd. In de Dame-Indische vaarwateren kabbelde het weldra tegen de beschoeiing van Van de Pol, die een vrij moeilijke stand te verdedigen kreeg op een minimum aan ruimte. Dat ging tenslotte niet goed. De aanval sloeg tegen het einde van de speeltijd door.
In de linkerdiagram poogt Van de Pol zich nog te hergroeperen, maar kwam Bisguier met de mokerslag 24.Tf6. Dreigt Txg6, terwijl Pxf6 niet kan wegens gxf6 Pe6 (anders Dxg6) Lxe6 Txe6 Dxe6 fxe6 en f7; wit blijft een stuk voor. Van de Pol probeerde na Tf6 nog 24… Pf8 25.Taf1 Pfe6, maar de witte omklemming is inmiddels nijpend geworden. Na enig hergroeperen werden de dreigingen al snel zwart teveel.
Door deze zege trok de Amerikaanse grootmeester bij op de score-tabel; Ir. Van de Pol zakt er definitief door in het hoekje waar de slagen zijn gevallen. Dàt gebeurt nu eenmaal en is niet al te verontrustend, mits men hardheid voor een poging tot come-back heeft. Deze eigenschap heeft Van de Pol in het verleden nogal eens getoond; we mogen er op hopen.
Robatsch contra Langeweg te volgen viel niet mee. De heren stonden op de 10e zet met beide benen naast de werkelijkheid – de theoretische werkelijkheid wel te verstaan – doch midden in verwikkelingen, die hen dreigden te overwoekeren. In de linkerdiagram kan wit uiteraard Pd1 spelen, en het paard later terugdrijven; waarschijnlijk een stelling met gelijke kansen. Robatsch speelde echter 10.e5. Er volgde 10… Lxf2+ 11.Kd2 Dc6 12.exf6 Dxh1 13.fxg7 Tg8 14.Lh3 Dxh2 15.Lxg4 Lxg3 16.Dxh2 Lxh2.
Ongetwijfeld zal de analyse van de toekomst haarfijn uitleggen, dat er ergens in de reeks combinaties versterkingen vallen aan te dragen; zoals het ging, was het overigens al heel spits; voorlopig willen we dit gevecht tot zeer ondernemend en fijn uitroepen. Actief van beide zijden, knap van Langeweg, die een eindspel moest taxeren dat nauwelijks viel te overzien en zeker niet viel te berekenen, zelfs niet in zijn algemeenheid. Robatsch moest zijn materiële achterstand (twee paarden voor toren en drie pionnen en ontwikkelingsvoorsprong) compenseren met actief spel, wat hij in een uiterste krachtsinspanning probeerde vorm te geven. Langeweg kreeg – na een fijn tegenspel met een enkele loper (de andere officieren hadden nog bedrust) – overwicht, dat bij het afbreken schijnt te zijn uitgegroeid tot beslissend voordeel. Achteraf bleken de eerste, voorlopige analyses niet geheel steekhoudend te zijn, want de afgebroken partij werd toch remise.
Er waren zaterdag vele vragen, zoals: wat zou Van Geet doen na zijn succes van vrijdag? Hij zelf verwachtte er weinig van, want zaterdag was zijn tegenstander Bouwmeester, links in beeld een foto van Hans uit het PAM-toernooi. “Bouwmeester kent me te goed. Tegen die gestroomlijnde mathematicus kom ik nooit aan echt schaken toe; vóórdien ben ik al weggespeeld”, was Van Geets eigen prognose. Die werd bewaarheid, en hoe. Bouwmeester won van Van Geet, die tegen het ijzersterke solide openingsspel van de Utrechtse meester geen gelegenheid tot zijn geliefkoosde catch-as-catch-can-schaak kreeg. Bouwmeester hield de positie in streng-logische banen, verwierf overwicht en kreeg een directe kans te attaqueren, toen Van Geet een fianchetto-loper het vrije veld in zond (Lg7-d4). Middels een offer werd de zwarte koning gedwongen onder de blote hemel te parkeren; een en ander bekwam Zijne Majesteit zeer slecht.
Hans Bouwmeester – Dick van Geet
Pamtoernooi december 1961, ronde 3
[Commentaar van Eduard Spanjaard]
1.Pf3 Pf6 2.g3 b6 3.c4 Lb7 4.Lg2 g6 5.O-O Lg7 6.Pc3 O-O 7.Dc2 d5? Deze positionele misgreep is de oorzaak van alle nu volgende moeilijkheden. Aangewezen was c7-c5, om tegenwicht in het centrum te verkrijgen. Op glasheldere en ogenschijnlijk doodsimpele manier krijgt Bouwmeester nu duidelijk voordeel.
8.cxd5 Pxd5 9.Pxd5! Lxd5! Natuurlijk niet: 9…Dxd5 10.Pe1
10.e4 Lb7 11.d4 Wit heeft thans een geweldig centrum.
11…Pa6 Van Geet heeft blijkbaar een voorkeur voor deze bizarre ontwikkelingszet. Maar hij streeft naar c7-c5 en het paard staat op a6 actiever dan op d7. Pion d4 is taboe, omdat na 11…Lxd4 12.Pxd4 Dxd4 de witte ontwikkelingsvoorsprong te groot wordt, bijvoorbeeld met 13.Lh6 Te8 14.Tfd1
12.Td1 c5 13.d5 Dd7 14.Lf4 Tad8 15.a3 Tfe8 Hier had zwart, die met ruimtegebrek tobt, toch e7-e6 moeten proberen. De tegenstoot f7-f5 faalt steeds op Pg5 benevens Pe6. Na de tekstzet wordt wits voordeel evident.
16.Pg5
.
.
16…Ld4 Met de tekstzet maakt zwart een vluchtveld op g7 vrij voor zijn koning. Maar nu komen de witte lopers, na een kwaliteitsoffer, in actie. De onaangename dreiging Lh3 is al niet meer te pareren. Zie bijvoorbeeld
– 16…h6 17.Lh3 Db5 het enige veld 18.Pxf7! Kxf7 19.Le6+ Kf8 (Kf6 e5 mat!) 20.e5! en er is geen kruid gewassen tegen Dxg6 en Df7 mat.
– 16…h6 17.Lh3 Db5 18.Pxf7! Dxb2 19.Dxb2 Lxb2 20.Pxd8 Lxa1 21.Pxb7 met stukwinst.
17.Lh3 Db5 18.Pxf7! Een beslissend offer, gebaseerd op: a) de zwakte van veld e6; b) de mogelijkheid Ld4 te elimineren; c) het buiten spel staan van de zwarte dame, paard en dameloper.
18…Kxf7 19.Le6+
16…Kg7 Of
– 19…Kf8 20.Lh6+ Lg7 21.Dd2 en wint
– 19…Kf6 20.Txd4 cxd4 21.Dd2 Dc5 22.Le5+! Kxe5 23.Df4#
20.Txd4! cxd4 Wit is nu een toren achter, maar welk een aanval heeft hij!
21.Le5+ Kh6 Kf8 Dd2 enzovoorts.
22.Dd2+ g5 23.h4 Tg8 24.hxg5+ Txg5 25.Lf4 Pc5 26.Lxg5+ Kg6 27.Lf5+ Kf7 28.Dd1 En zwart geeft het op, daar zijn koning na Dh5 weldra mat loopt.
1-0
.
Donner en Matanovic remiseerden na een diepzinnig touwtrekken. Als Donner zijn jasje uitttrekt, gaat hij denken. Dat was zaterdag ook wel nodig, want met twee oersterke lopers kwam de Zuidslaaf opzetten. Donner, ook niet mis, zag door zorgvuldig spel kans alle lijnen te sluiten en had er daarna niets op tegen ondanks zijn kwaliteits-plus remise toe te staan. Zwart had een kwaliteitsoffer gebracht – van Gligoric afkomstig – door in de linkerdiagram 15.Pxf4 te spelen. Er volgde 15… Pxf4 16.Pxb6 Dxb6 17.gxf4 Ph5 18.Ta2 Pxf4 19.Pe1 Dd8 20.e3 Pxg2 21.Pxg2 Lb7 22.Td2 Da8 23.f3 Le5. Zwart verkreeg het loperpaar en aanvalskansen die wit nauwkeurig pareerde. De ontstane eindpositie bood beiden (geen) kansen. Remise, met aansluitend uitvoerige analyses, teneinde het hoe en waarom te peilen. Er wordt onzes inziens verder gedregd.
De partijen
Bouwmeester – van Geet: zie hierboven.
J.H. Donner – A. Matanovic
1.d4 Pf6 2.c4 g6 3.g3 Lg7 4.Lg2 O-O 5.Pc3 d6 6.Pf3 c5 7.d5 Pa6 8.O-O Pc7 9.a4 Tb8 10.Lf4 a6 11.a5 b5 12.axb6 Txb6 13.b3 e5 14.dxe6 Pxe6 15.Pa4 Pxf4 16.Pxb6 Dxb6 17.gxf4 Ph5 18.Ta2 Pxf4 19.Pe1 Dd8 20.e3 Pxg2 21.Pxg2 Lb7 22.Td2 Da8 23.f3 Le5 24.Pf4 Dd8 25.Kh1 Te8 26.Pd5 f5 27.f4 Lg7 ½ – ½
A. O’Kelly de Galway – F.J. Perez
1.d4 Pf6 2.c4 g6 3.Pc3 Lg7 4.e4 d6 5.f3 Pbd7 6.Le3 c5 7.d5 Pe5 8.Le2 O-O 9.f4 Peg4 10.Ld2 e5 11.h3 Ph6 12.g4 exf4 13.g5 Pxd5 14.Pxd5 Dxg5 15.Lxf4 Dg2 16.Dd2 Dxh1 17.O-O-O Dxe4 18.Ld3 De8 19.Lxh6 Dd8 20.Te1 Lxh6 21.Dxh6 Le6 22.Pf3 Lxd5 23.Pg5 Dxg5+ 24.Dxg5 Le6 25.Dh6 Tae8 26.h4 Lg4 27.Txe8 Txe8 28.Df4 1 – 0
A. Bisguier – J.H. van de Pol
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 b6 4.Pc3 Lb7 5.Lg5 h6 6.Lh4 Lb4 7.e3 c5 8.Ld3 d6 9.O-O Lxc3 10.bxc3 Pbd7 11.Pd2 e5 12.f4 exd4 13.exd4 O-O 14.Pe4 Lxe4 15.Lxe4 Tc8 16.Lf5 Tc7 17.g4 g6 18.Ld3 Te8 19.g5 Ph7 20.Dg4 hxg5 21.fxg5 Pdf8 22.Le4 Pe6 23.Ld5 Pg7 24.Tf6 Pf8 25.Taf1 Pfe6 26.T1f3 Dd7 27.Lg3 Te7 28.Te3 Pf5 29.Lxe6 fxe6 30.Txg6+ Pg7 31.Dh4 cxd4 32.cxd4 Txc4 33.Th6 Tc1+ 34.Le1 Dc6 35.Th8+ Kf7 36.g6+ 1 – 0
K. Robatsch – K. Langeweg
1.Pf3 Pf6 2.c4 c5 3.Pc3 Pc6 4.d4 cxd4 5.Pxd4 e6 6.g3 Db6 7.Pc2 Pe5 8.e4 Lc5 9.De2 Peg4 10.e5 Lxf2+ 11.Kd2 Dc6 12.exf6 Dxh1 13.fxg7 Tg8 14.Lh3 Dxh2 15.Lxg4 Lxg3 16.Dxh2 Lxh2 17.Lf3 Txg7 18.Ke2 d6 19.Lh6 Tg1 20.Txg1 Lxg1 21.Pe4 Lh2 22.Lh5 Le5 23.Pg5 Lxb2 24.Pxf7 Ke7 25.Lg5+ Lf6 26.Lxf6+ Kxf6 27.Pxd6 Ke7 28.Pf7 Ld7 29.Pe5 Tg8 30.Lf3 Lc8 31.c5 Tg5 32.Pd3 h5 33.Pe3 b6 34.cxb6 axb6 35.Pc4 La6 36.Pxb6 h4 37.Ke3 Lxd3 38.Kxd3 h3 39.Pc8+ Kd7 40.Pb6+ Kc7 41.Pc4 h2 42.Kd4 Tg1 43.a4 h1=D 44.Lxh1 Txh1 45.Ke5 Kd7 46.a5 Th5+ 47.Kd4 Td5+ 48.Ke4 Kc7 49.a6 Kb8 50.Pe5 Kc7 51.Pc4 Kb8 52.Pe5 Td6 53.a7+ Kxa7 54.Pg6 ½ – ½