Sensatie PAM-toernooi: Van Geet – Bisguier 1 – 0

Eduard Spanjaard

Wat moet een schaaktoernooi voor outsiders een saaie aangelegenheid zijn! Wie rondwaarde in de kantine van de Steenkolen Handels Vereeniging, waar gisteravond de tweede ronde van het PAM-toernooi werd gespeeld, zag allereerst tien mannen in de ring, ogenschijnlijk bezig met niets anders dan tegenover elkaar zitten. Van de toeschouwers, in verhouding tot het peil van de deelnemers slechts bescheiden in aantal, doen de meesten alles, behalve zaken die met schaken te maken hebben. Mevrouw Bisguier zit te breien, schaakofficials verheerlijken in lange tweegesprekken hun eigen organisatieprestatie, weer anderen grijpen naar het U.N. van gisteravond dat op meerdere tafeltjes te lezen lag; de besten buiten de ring discussiëren rondom de demonstratieborden om aan de lopende hand te bewijzen dat zij er niets van begrijpen! Want de meesters logenstraffen telkens weer de dilettanten-concepties van de ‘Kiebitze’, door volkomen andere voortzettingen te kiezen dan werden voorspeld.

Een saaie aangelegenheid? Het mocht wat! Want op de borden schitterde het voor hem die schaakogen bezit om te zien. Een meesterlijke schaakpartij is als een kunstwerk; hij wordt voor de kunstliefhebber pas interessant als de schepping tot stand gebracht is. Daarom is het getal van de ijkers omgekeerd evenredig aan het aantal van hen, die uiteindelijk van het gebodene genieten. Rekent u maar dat de hersenproducten die op dit moment in Utrecht worden gecreëerd, door de gehele wereld de ronde zullen doen en, als zij tot de uitschieters behoren, nog jaren later rode oren van opwinding en een blos van vreugde teweeg zullen brengen van Vuurland tot IJsland en van Wladiwostok tot San Francisco.

De baard van Donner

De baard van Donner (32) is altijd een geliefd onderwerp, soms zelfs een geliefd voorwerp, zoals hier, waar de Spaanse kampioen Frederico Perez (40) niet kan nalaten hem even spottend aan de baardharen te trekken. Met een snelle reactie is de Nederlandse titelhouder hem echter voor.

.

.

.

.

Links een foto van Donner uit 1960. Een jaar ervoor had Donner dus geen baard; vandaar dat ie zoveel bekijks trok. Dan maar op een andere manier proberen Donner nader aan de baard te trekken; achter het bord wel te verstaan. Daar probeerde Perez tevergeefs in deze tweede ronde Donners scalp te verschalken. Bisguier beloofde in de laatste ronde van het toernooi, wanneer hij Donner achter de 64 velden ontmoet, revanche te zullen nemen.

.

.

.

.

.

Uitslagen 2e ronde

Perez – Donner ½ – ½
Matanovic – Bouwmeester ½ – ½
Van Geet – Bisguier 1 – 0
Van de Pol – Robatsch afg.
Langeweg – O’Kelly ½ – ½

Stand na 2 ronden

1/2. Van Geet, O’Kelly 1½
3/5. Bouwmeester, Donner en Matanovic 1
6/8. Langeweg, Perez en Robatsch, ½ en 1 afg.
9. Bisguier ½
10. Van de Pol 1 afg.

Partijverslagen

“Onmogelijkheden handel ik direct af, wonderen duren iets langer”, aldus een ingewikkelde lijfspreuk, die we gisteren in de wandelgangen noteerden. Hóé het toepasselijk zou kunnen zijn, hebben we niet begrepen, maar iets daagde in ons gemoed toen we Van Geet volgden op diens avontuurlijke tocht tegen of met grootmeester Bisguier (doorhalen wat niet wordt verlangd). Het is zonder meer “onmogelijk” met 1.Pc3 een drager van de hoogste FIDE-titel om het leven te brengen, maar toch presteerde de onvervaarde Van Geet het.

Van Geet, links in beeld, is een enfant terrible in de nette nationale schaakgemeenschap; hij speelt rugby-schaak, met opgewekt voorbijgaan van de subtiele openings-stelsels, voor welker bestudering hij nimmer tijd heeft gevonden. Dat men desondanks meesterschaak kan spelen, moge de gehele wereld op goede gronden ontkennen, Van Geet gaat zijn fel-speels-combinatoire gang en gelooft in zijn gedurfde constructies; er behoort overigens moed toe abstracties te willen concretiseren tegen gestroomlijnd vakmanschap.

Hoe ver kan een amateur in het professionele gezelschap komen? Sedert een jaar werkt hij in Utrecht bij de sectie Maatschappelijk Werk van de Hervormde Diaconale Raad. Wij citeren Dick van Geet: “Ik vind het bepaald onjuist om een studie (economie) te laten schieten als blijkt dat men als schaker iets kan bereiken. Het is leuk tot een jaar of 30, maar dan moet je ermee uitscheiden. Het is té improductief. (…) Een grootmeester van vroeger wás iets. Hij werd gefêteerd en kwam met de grootste beroemdheden in aanraking. Deze Schach-Novelle figuren bestaan niet meer. Vroeger werd het spel bepaald door de persoon. Er bestond een intermenselijk contact. Schaken was een manier om elkaar te leren kennen. Dat is er tegenwoordig niet meer bij. Het gaat om het bord en de zetten. Dan maar amateur blijven!” Schaken als guerilla-strijder, zoals van Geet dan zelf noemt.

Enfin, we kregen 1.Pc3 d5 2.e4 Pf6 (Aljechin-verdediging) 3.e5 Pe4 (contra de theorie) 4.Pe2 (Ook contra, hier schrijft Het Boek 4.Pb1 voor) 4… f6 5.d3 Pg5 6.Pf4, enzovoorts, enzovoorts. In welk grootmeestertoernooi is dit ooit vertoond? Bisguier wist er in ieder geval geen raad mee en gebruikte ruim een uur voor zijn eerste zes zetten!

Hoezeer er op de elderse borden ook werd gevochten, de schakers hingen tegen de Van Geetse touwen of vochten pro’s en anti’s uit voor het demonstratiebord. Wit rocheerde lang, zwart kort en de Utrechter trok onbevangen ten aanval langs de open g-lijn. Zonder de minste eerbied voor de wereldnaam tegenover hem offerde hij een raadsheer op g7 en daarna flitsten de combinaties langs de lijnen en diagonalen. Bisguier, gehandicapt door tijdgebrek, schudde mismoedig zijn hoofd; Van Geest stopte rustig zijn pijpje en liep wat rond alsof hij vakantie had. Na het loperoffer op g7 … tja, toen stond het gehele bord in brand en de zwarte monarch eenzaam als op St. Helena, doch belaagd als bij Waterloo. Zijne Hoogheid deed een misstapje (25… Kh6) en werd toen meedogenloos onttroond. Van Geet wikkelde feilloos af en werd met een spontaan applaus beloond, toen de Amerikaan opgaf. Een schitterende prestatie van de Hollander! Proficiat Van Geet; nog 2,5 punt uit 7 partijen en er valt een meesterresultaat te noteren!

D. van Geet – A. Bisguier
Pamtoernooi december 1961, ronde 2
[Commentaar van Spanjaard en Euwe]

1.Pc3 d5 2.e4 Pf6 Euwe en Spanjaard: nu is een variant van de Aljechinverdediging ontstaan.
3.e5 Pe4? Spanjaard: de theorie geeft Pfd7 aan; op e4 komt het paard eventueel in moeilijkheden. Euwe: de theorie geeft de voorkeur aan 30… Pfd7.
4.Pce2
Spanjaard: voorkomt afruil op c3 en bereidt zodoende het bedreigen van Pe4 voor. Euwe: vermoedelijk goed speelbaar; uit vroegere partijen is 4.Pb1 bekend, met de bedoeling – door aanval op Pe4 – tempi te winnen, zonder zwart gelegenheid te bieden tot ruil op c3; de door wit gekozen voortzetting voldoet uiteraard ook aan deze voorwaarde.
4…f6 Spanjaard: geen prettige concessie.
5.d3 Pg5 6.Pf4 Spanjaard: dreigt Dh5. Euwe: In aanmerking kwam ook 6.f4.
6…fxe5 7.Pxd5 Dxd5 8.Lxg5 Pc6 9.Pe2! Spanjaard: niet 9.Pf3 Lg4 10.Le2 Lxf3 11.Lxf3 e4 met stukwinst.
9…e4 10.Le3 e5 Euwe: om zowel Pf4 tegen te gaan als Pc3 te bestrijden.
11.Pc3 Lb4 12.Dd2 Spanjaard: hiermee verzekert wit zich van het loperpaar.
12…Lxc3 Euwe: gedwongen, teneinde pionverlies te voorkomen.
13.Dxc3 Le6 14.dxe4 Dxe4
15.Lb5! Spanjaard: veel sterker dan Ld3. Euwe: wit vreest het inslaan op g2 niet; hij krijgt de open g-lijn in handen en bovendien goede aanvalskansen tegen c6 en e5.
15…Dxg2 16.O-O-O O-O 17.Thg1 De4 18.Lxc6 bxc6 Euwe: gedwongen, daar 18…Dxc6 19.Dxe5 wit een winnend spel geeft.
19.Lh6 Tf7 20.Tde1 Dh4

.

.

.

21.Lxg7! Spanjaard: zonder de minste bevangenheid offert wit een stuk voor de aanval.
21…Df4+ Euwe: zonder dit tussenschaak wint wit onmiddellijk. Spanjaard: het enige; na 21…Txg7 22.Txg7+ Kxg7 23.Dxe5+ benevens Dxe6 wint wit.
22.Te3 Spanjaard: sterker dan 22.Kb1 Txg7 23.Dxc6 Lxa2+ 24.Kxa2 Df7+ benevens een zet van Ta8. Euwe rekent minder ver en voorziet in het toernooibulletin 22.Te3 van een vraagteken: “maakt een winstpoging problematisch. Juist was 22.Kb1 Txg7 23.Dxc6! met winnende aanval”. Dick van Geet zegt in het jubileumboek “Eeuwig schaak” hierover: Nou vraag ik je! (Robert Beekman: de computer geeft Euwe anders wel gelijk.)
22…Txg7 23.Txg7+ Kxg7 24.Dxc6 Dc4! Spanjaard: de enige verdediging; na 24…Dxf2 25.Tg3+ wint wit omdat wit hetzij met schaak de toren of de loper neemt, hetzij met Tf3 de dame verovert.
25.Dg2+ Spanjaard: op 25.Dxa8 houdt Df1 remise door eeuwig schaak. Euwe: indien 25.Dxa8 dan 25.Dxa8 Df1+ 26.Kd2 Dxf2+ 27.Te2 Dd4+ met remise door eeuwig schaak.
25…Kh6? Spanjaard en Euwe: de beslissende fout. Veel sterker is 25… Kf6! Het is de vraag wat wit dan moet spelen.
– 25…Kf6 Bisguier rekende slechts op 26.Te4 dat er sterk uitziet, maar faalt op 26…Tg8!
– 25…Kf6 26.b3 faalt op 26…Tg8!
– 25…Kf6 26.Tf3+ Lf5 27.Txf5+ Kxf5 28.Dxa8 Df1+ opent voor zwart goede uitzichten.
26.b3!! Spanjaard: de beslissende winstvoortzetting. “Een fantastische zet”, was het commentaar van Matanovic. Euwe: nu wel winnend.
26…Dc5 Spanjaard: zwart is glad verloren; zo faalt 26… Dd5, evenals 26… Tg8 op 27.Th3 met damewinst. Euwe: indien 26…Dd5 27.Th3+ en wint.
27.Dxa8 Lf5 28.Te2 Da3+ 29.Kb1 Dd6 30.Df3 Kg6 31.Dg3+ Kf6 32.De3 Lg6 33.Td2 Dc6 34.f4 exf4 35.Dxf4+ Kg7 36.Tf2 De8 37.Df6+ Kg8 38.Kb2 Spanjaard: en zwart gaf het op, daar 39.Td2, benevens Td8 niet te pareren is. Euwe: zwart geeft het op.

1-0

Langeweg – O’Kelly was het totaal omgekeerde beeld. Een Half-Klassiek Damegambiet, precies spel op velden en open-lijnen, ruil, ruil, ruil en … een door O’Kelly afgewezen remise-aanbod. Maar de jonge Langeweg – aan wiens internationale meesterschap overigens geen enkele twijfel meer behoeft te bestaan – hield het hoofd koel; hij ontweek de laatste gifpijl – in de vorm van een pionoffer – door met de koning ‘boven-langs’ te koersen; dus remise.

Matanovic wilde wel vechten, Bouwmeester trouwens ook; hierop wees onmiskenbaar diens varianten-keuze. Löwenthal’s Jachtspel van de Siciliaan. Onze stadgenoot koos een moderne variant van de Sicialiaan met 4… e7-e5. Even later speeld hij d7-d5 alvorens te hebben gerocheerd. Hij verkreeg er een vrij spel mede, maar kon noch tot de lange, noch tot de korte rochade komen, daar zijn stelling leed aan “leukopenie”, zwakte der zwarte velden. Het werd een uitermate gecompliceerd spel, waarin beiden aanval en verdediging vermochten te liëren. Omstreeks de 20e zet was de stelling dusdanig onbegaanbaar geworden, dat elke stap een zelfmoord-sfeer zou kunnen hebben opgeroepen. Zie hiertoe de eindstelling waarin de punten gedeeld zijn, in de linkerdiagram in beeld! Toch was dit, na 3,5 uur spelens, een teleursteling. De toeschouwers, die met stijgende spanning hadden gevolgd hoe Bouwmeester zijn koning via f7 en g6 uit het gevaarlijke midden verwijderde, verwachtten dat de bliksem wel spoedig in de stelling zou slaan om plotseling te vernemen dat de meesters remise hadden geacoordeerd. “Tijdnood”, zei Matanovic; “Angst”, aldus Bouwmeester. “Gebrek aan het ware schaakvuur”, zeggen wij stuurlui aan de wal. Jammer! Een remise. Verstandig besluit, hoewel de kijkers liever hun bloeddorst bevredigd hadden gezien. Maar men diene zich te realiseren, dat toernooischaak geen hasard-element kan bevatten; daartoe staat er te veel op het spel; daartoe is bovendien het hoge niveau een gelukkig onoverkomenlijke hinderpaal.

Perez – Donner was van de zijde van de Nederlandse grootmeester een tweede poging de 4… Pf6 – variant van de Caro-Kann tot gelding te brengen. De Spaanse matador, boven in beeld nadenkend over zijn stelling in de opening, terwijl rechts een onbekende toeschouwer in de aankondiging van het toernooi leest, ging op de uitdaging in; terecht, ten onrechte.

De persbroeders kibbelden er bij de eindstelling, waarin de partij remise gegeven is (zie de diagram links), geruime tijd over; zij wilden, gezien zwarts kracht op d5, Donner voordeel toedichten; de analyse heeft deze opvatting echter nagenoeg niet gesteund. Perez bleek na de partij bovendien van totaal tegenovergestelde mening. Hij had het gevoel, dat zijn toren-batterij op de e-lijn in de remise-gegeven-stelling expansieve kracht had kunnen ontplooien. Hoe, kwamen we niet te weten; meester Perez ging over op zijn maag, die sedert de royale openingsavond (dat is pas twee dagen geleden) van slag is. Zelfs de forse onthouding van alcohol en nicotine hebben vriend Francesco nog niet op peil kunnen brengen. Met de slaap heeft onze gast het ook te kwaad; slaap genoeg, maar inslapen “nothing” Voor de rest is Utrecht “a fine place”.

Van de Pol zal de afgebroken partij tegen grootmeester Robatsch niet kunnen houden. Wit bracht een Konings-Indische opstelling in de voorhand op het tapijt, doch we hebben niet de overtuiging dat deze conceptie tegen … Pge7 en … f5 afdoende is, dat wil zeggen tot een licht overwicht (waar wit een natuurrecht op heeft) leidt. Hoe dit zij, zwart had vrij spoedig een stelling, die kon worden uitgebouwd tot een positie waar regelrecht druk van uitging. De beruchte toren op de tweede lijn leverde Robatsch tegen het verstrijken van de speeltijd materieel voordeel op. Formeel verdaagd, doch met de nationale vooruitzichten ver beneden pari, en uiteindelijk verloren gegeven door van de Pol.

De partijen

D. van Geet – A. Bisguier: zie hierboven.

F.J. Perez – J.H. Donner
1.e4 c6 2.d4 d5 3.Pc3 dxe4 4.Pxe4 Pf6 5.Pxf6+ gxf6 6.Pf3 Lg4 7.Le2 e6 8.O-O Pd7 9.Lf4 Pb6 10.Dd2 Ld6 11.Tad1 Dc7 12.Lxd6 Dxd6 13.h3 h5 14.c4 Lxf3 15.c5 Dd7 16.Lxf3 Pd5 17.b4 h4 18.a4 a6 19.Tb1 Ke7 20.Tb3 Tag8 21.Tfb1 Pc7 22.Te1 Tg5 23.Tbe3 Tg6 24.Dd3 Tgg8 25.Dd2 ½ – ½

A. Matanovic – H. Bouwmeester
1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 e5 5.Pb5 a6 6.Pd6+ Lxd6 7.Dxd6 Df6 8.Dd1 Dg6 9.Pc3 Pge7 10.h4 h5 11.Lg5 d5 12.Lxe7 d4 13.Lc5 dxc3 14.f3 cxb2 15.Tb1 Le6 16.Txb2 Td8 17.Dc1 Td7 18.c3 f6 19.Tb6 Kf7 20.Db2 Dg3+ 21.Lf2 Df4 22.Le2 Kg6 ½ – ½

K. Langeweg – A. O’Kelly de Galway
1.c4 Pf6 2.Pc3 e6 3.Pf3 d5 4.d4 c5 5.cxd5 Pxd5 6.e3 Pc6 7.Ld3 Le7 8.O-O O-O 9.Te1 b6 10.Le4 Pxc3 11.bxc3 Lb7 12.Pe5 Dc7 13.Pxc6 Lxc6 14.Lxc6 Dxc6 15.a4 Tfd8 16.Db3 cxd4 17.cxd4 Dd5 18.Dxd5 Txd5 19.Lb2 Tc8 20.Tec1 Tdd8 21.Kf1 f5 22.Ke2 Kf7 23.f3 g6 24.Txc8 Txc8 25.Tc1 Txc1 26.Lxc1 Ld6 27.h3 e5 28.Kd3 Ke6 29.Kc4 exd4 30.exd4 a6 31.Le3 b5+ 32.axb5 axb5+ 33.Kxb5 Kd5 34.Kb6 Le7 35.Kc7 Lf6 36.Kd7 Lxd4 37.Lg5 Lc5 38.Ke8 Ke6 ½ – ½

J.H. van de Pol – K. Robatsch
1.Pf3 g6 2.g3 Lg7 3.Lg2 e5 4.e4 Pc6 5.O-O Pge7 6.d3 O-O 7.Pc3 d6 8.Le3 Pd4 9.Dd2 f5 10.Lg5 Pxf3+ 11.Lxf3 c6 12.Lg2 Le6 13.exf5 gxf5 14.Pe2 Dc7 15.Lh6 Pg6 16.Lxg7 Dxg7 17.f4 Tad8 18.Tae1 Lc8 19.Dc3 Kh8 20.Tf2 a6 21.Kh1 Tde8 22.fxe5 dxe5 23.Tef1 Td8 24.Lh3 Pe7 25.Lg2 Pd5 26.Dd2 Pf6 27.Pc3 e4 28.Df4 exd3 29.cxd3 Txd3 30.Lh3 Pg8 31.Pd1 Pe7 32.Dc4 Tfd8 33.Dc2 Dh6 34.Kg2 Le6 35.Pc3 Td2 36.Da4 Pd5 37.Txd2 Pe3+ 38.Kg1 Txd2 39.Df4 Dxf4 40.Txf4 Txb2 41.Tf3 Pd5 0 – 1