Jonge meesters van de jaren dertig
Hans Bouwmeester
Wie het schaakspel ziet als een cultureel bezit van de mensheid heeft in het algemeen ook historisch besef. Nu leven schaakspelers sterk bij de actualiteit en soms heb ik de indruk dat Max Euwe zelfs in ons land een onbekende meester is geworden. Onlangs zag ik in het ochtendblad een overlijdensbericht van Hans Wertheim, die in Den Haag 1928 deel uitmaakte van onze Olympische ploeg, samen met zijn broer Wim en verder met Weenink, Kroone, Van den Bosch en Schelfhout. Met uitzondering van Weenink heb ik met hen allen wel eens gespeeld. Het is lang geleden en vrijwel niemand herinnert zich deze namen nog.
In het laatst verschenen nummer van New in Chess schrijft Genna Sosonko een ontroerend artikel over Salo Flohr (links in beeld). Ik zag hem voor het eerst bij het AVRO-toernooi van 1938. Hij was toen, op dertigjarige leeftijd, de oudste van de nieuwe generatie met Botwinnik, Reshevsky, Fine en Keres. Flohr vond dat hij daarom als eerste het recht had, mede gezien zijn vele toernooioverwinningen in de jaren dertig, om de wereldkampioen uit te dagen. Er schijnen in 1939 afspraken met Aljechin te zijn gemaakt, maar de oorlog kwam tussenbeide.
Na de oorlog zagen we Flohr terug in Groningen. Zijn ambities waren toen niet groot meer. Hij was inmiddels Sovjetburger geworden en sterk betrokken bij de instructie aan de jonge generatie. In de voormalige USSR was hij een man van gezag.
Flohr en Kashdan waren de ontdekking van de Olympiade in Hamburg 1930. Ze scoorden daar respectievelijk 14,5 en 14 uit 17 en werden slechts overtroffen door de Poolse kopspeler, de bijna 48-jarige Akiba Rubinstein, die 15 punten maakte en mede daardoor Polen een gouden medaille bezorgde.
Salo poseert hier samen met zijn vrouw en een koppel jonge leeuwen.
Toen, in Hamburg, was er ook een 20-jarige Nederlander die indruk maakte. Daniel Noteboom (links in beeld), student chemie uit Noordwijk, scoorde 11,5 uit 15 en op grond van de kwaliteit van zijn partijen kan men concluderen dat hij, als autodidact, een echte schaakmeester was geworden.
Of Noteboom de wereldklasse zou hebben gehaald zullen we nooit weten. Hij overleed plotseling op een eenzame hotelkamer in Londen, 1932.
Onder redactie van Euwe verscheen er in de jaren dertig een gedenkboek; hieraan is de volgende partij ontleend.
.
S. Flohr – D. Noteboom
Olympiade Hamburg 1930
1.d4 d5 Ongetwijfeld is Flohr zeer gebrand geweest om de twee jaar jongere Noteboom te verslaan. Een jaar eerder was de Tsjech er in Hastings met zwart vreselijk afgezet. Dat ging zo:
[1…Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Lb4 4.Dc2 b6 5.e4 Lxc3+ 6.bxc3 d6 7.f4 e5 8.Ld3 De7 9.Pf3 Pc6 10.O-O Lb7 11.Tb1 O-O-O 12.c5! dxc5 13.d5! Pa5 14.c4 La8 15.Pxe5 Pe8 16.Ld2 f6 17.Lxa5 fxe5 18.Lc3 exf4 19.Txf4 Pd6 20.Tbf1 b5 21.cxb5 c4 22.Le2 The8 23.Lg4+ Kb8 24.Le6 Lb7 25.Lb4 Dg5 26.Lxd6 Txd6 27.Dxc4 En Flohr rekte de kansloze strijd nog onnodig tot de 42e zet.]
2.Pf3 e6 3.Pbd2 Pf6 4.e3 Pbd7 5.Ld3 Le7 6.O-O b6 7.Pe5 De gespeelde paardmanoeuvre lijkt niet gezond. meer in aanmerking kwam 7.e4 of 7.c4.
7…Pxe5 8.dxe5 Pd7 9.f4 Pc5 10.Lb5+ Ld7 11.Le2 a6 12.c4 dxc4 13.Lxc4 g6! Voorlopig zijn de zwarte velden niet in gevaar en het was van belang f4-f5 te voorkomen.
14.Dc2 Logischer lijkt 14.Df3.
14…Dc8 15.b4 La4 16.Dc3 Pd7 17.Pe4 Dit plan is niet effectief maar 17.e4 lijkt ook niet aantrekkelijk voor wit: 17.e4 c5! 18.a3 cxb4 19.axb4 b5 Met de dreiging Pb6.
17…Db7 18.Pf6+ Pxf6 19.exf6 Ld6 20.Lb2 Tf8 21.Tfc1
21…Kd7! Zodoende verovert zwart de grote diagonaal voor La4.
22.Tab1 Lc6 23.Dd2 Le4 24.Ta1 Tfd8 25.Le5 Ke8 Vooral niet 25…Kc8 26.Lxd6 Txd6 27.Dxd6
26.Db2 De tegenaanval 26.Df2 komt te laat na: 26.Df2 Lxb4 27.Dh4 Td2 28.Dxh7 Txg2+ 29.Kf1 Ld3+!
26…Lxe5 27.fxe5 Td7!
.
.
.
28.Df2?
Zijn enige kans op verdediging was 28.Td1. Nu wordt hij op energieke wijze afgemaakt.
28…Tad8 29.Dg3 Td2 30.Lf1 Tb2 31.Td1 Tdd2 32.Txd2 Txd2 33.Tc1 Dd5 34.Dh4 34.Txc7 Td1 35.Te7+ Kd8
34…h5 35.Dg5 c6 36.Dh6 Dxa2 De witte dame kan niets meer uitrichten en moet de terugtocht aanvaarden. Het spel is uit.
37.Dg5 Db2 38.Te1 Dxb4 39.Ta1 a5 40.Df4 a4 41.Tc1 b5 42.Tc4 bxc4 43.Dxe4 Dc5 44.Lxc4 a3 45.Lf1 Td1
0-1
Links nog een keer Daniël Noteboom (1910 – 1932).