Diep Nederlands kampioen 2004!
Vincent Diepeveen
In het NK 2004 behaalde Diep zijn eerste titel binnen. Die van Nederlands kampioen!
Vincent Diepeveen: winnaar van het NK 2004.
Met dank aan Arturo
Op www.schaakclubutrecht.nl vallen alle artikelen uncensored te lezen van ondergetekende. Uncensored heeft niet alleen betrekking op de vele spelfouten, maar ook met name op de gehele lengte van artikelen. Het WK 2004 artikel was natuurlijk, met 25 pagina’s in Word, te lang voor Computerschaak. André van Ark heeft daar een heel aardig artikel van weten te breien dat past in 8 pagina’s. Bedankt voor de prima samenvatting, André!
In de eerste ronde speelde Diep tegen Kallisto. De uiterst sympatieke Bart Weststrate was zo sportief om te wachten tot het internet werkte en Diep via het internet bediend kon worden. Kallisto, die kennen de oudgedienden nog wel. Kallisto was het programma dat nog altijd de historisch hoogste TPR gehaald heeft tegen de grootmeesters in het Aegon toernooi, op normaal toernooi niveau.
Ronde 1: Kallisto II – Diep, NK 2004, 16 oktober 2004.
1.e4 c5 2.b4
We kunnen stellen dat in het verleden dit gambiet veel eenvoudiger te spelen was tegen de schaakprogramma’s als in het heden. Met name Cock de Gorter past ook nu nog op het internet in snelschaak dit soort gambietjes met veel succes toe en heeft in het verleden talloze overwinningen op zijn naam staan met soortgelijke dubieuze gambietjes.
Een belangrijke reden waarom hedendaagse top programma’s veel beter reageren op dit soort gambietjes met de zwarte kleur is toch de hedendaagse trend om evaluatie functies enorm agressief af te stellen. Natuurlijk is het voordeel van een paar onvoorspelbare zetten als 2.b4 en 3.Lb2 wel dat zwart direct uit boek is.
Kallisto II – Diep
NK computerschaak 2004, 10/16/2004
Round 1
1.e4 c5 2.b4 cxb4 3.Lb2 d5 4.exd5 Dxd5 5.Pf3 Lg4 6.Le2 Pc6 7.O-O Pf6 8.d3 e6 9.Pbd2 Le7 10.Pc4 O-O 11.Pe3 Dh5 12.Dd2 Lxf3 13.Lxf3 Dg5 14.a3 Tfb8 15.axb4 Lxb4 16.Dd1 a5 17.Pc4 Pd5 18.d4 b5 19.Pe5 Pxe5 20.Lxd5 exd5 21.dxe5 Td8 22.Ld4 Dg6 23.c3 Le7 24.De2 b4 25.cxb4 Lxb4 26.Tfd1 Tac8 27.Td3 Tc4 28.Tad1 De6 29.Df1 a4 30.Kh1 a3 31.f3 Dc6 32.Ta1 Tc2 33.Tad1 a2 34.f4 Tb8 35.f5 Lf8 36.f6 g6 37.h3 Lh6 38.Te1 Tb1 39.Tdd1
0-1
Het belang van het NK
Voor de CSVN is het NK erg belangrijk. Er kan niet alleen over geschreven worden in het CSVN blad, voor het Nederlandse computerschaak is het zo niet nog belangrijker. Dank zij het NK en hopelijk nu ook het ICT toernooi in het voorjaar, krijgen Nederlandse programmeurs de kans om te praten met programmeurs onder elkaar. Hier hoor je veel zaken die je op ’t internet niet snel vindt. Bovendien, doordat je meedoet en enige dagen je schermpje uitgebreid bestuderen kan, word je als programmeur geconfronteerd met bugs in je programma. Die kunnen dan gefixed worden.
Het is voor mij dan ook niet meer dan logisch dat Nederlandse schaakprogramma’s die aan veel internationale toernooien meedoen, juist nog meedoen aan het NK.
Rechts Vincent Diepeveen; links John van der Hoeven.
Er zijn wel altijd problemen met het NK. Zo heb ik in toenemende mate problemen om hardware te regelen voor dit soort toernooien, alsmede kostte het me enorme moeite om een oud boek van Arturo te mogen gebruiken (met dank aan Arturo voor de toestemming ervoor). Ook wordt er in de laatste dagen en de nacht voor het toernooi nog snel even aan de evaluatie gesleuteld in de hoop dat je dan toch met wat nieuwe code in het toernooi kunt experimenteren en na afloop evalueren hoe de code beviel.
De reden voor al deze ad-hoc beslissingen is dat pas op het laatste moment de datum bekendgemaakt werd. Dit waar zelfs een snelschaak toernooitje, al twee jaar tevoren wordt georganiseerd en de datum ruim te voren vastgelegd in de kalender, minimaal een jaar tevoren. Zo’n toernooi kost maar één dag dan en voor een computerschaak toernooi ben je ettelijke dagen kwijt, terwijl het wel om een officiële Nederlandse titel gaat. Zo’n kampioenschap op serieuze manier inplannen, dat is natuurlijk alleen te doen als je dat tijdig in het schema kunt inpassen.
Verder weten we van andere toernooien dat voor dingen als computerschaak het meest ideaal weekenden zijn waarin geen officiële feestdagen plaatsvinden.
Ook was er weer onduidelijkheid over wie er wel en wie er niet mee zou doen. Met name een bepaalde dubieuze ‘dealer/tester’, in het verleden erg overduidelijk betrapt op het illegaal verkopen van zelfgedrukte diskettes/cd’s (onder andere Kallisto) en ook op het via internet verspreiden van andere software (Diep) en het nooit uitbetalen aan buitenlandse programmeurs van nog niet zo lang geleden verkochte cd’s (onder andere lambchop op de winboard II cdrom) hield de gemoederen erg bezig. Gelukkig trok dit grotendeels langs ondergetekende heen en hield ik me met het NK pas bezig een paar dagen voor het toernooi. Edoch, het geklaag van anderen wat ik hier boven quote (daar zij zeker niet openbaar gaan klagen) heb ik al wel maanden tevoren moeten horen. Dit alles neemt niet weg dat iedereen heel dankbaar is voor de inspanningen die de CSVN zich getroost om het evenement te organiseren.
Met zo’n korte organisatie tevoren en de onduidelijkheid rondom wie er nu op de lijst stond, verbaasde me het ook niet dat er 14 uiteindelijk meededen. Dit kan met name in 2005 natuurlijk stevig beter. Zeker in de wetenschap dat de kans aan het afnemen is dat er in de zomer een WK georganiseerd wordt (over nog slechtere organisatie aldaar gesproken, maar goed, die willen dan ook 70000 dollar ‘organisatie kosten’ hebben van de organiserende universiteit in kwestie, wat de zaken er niet minder complex op maakt).
Aan de andere kant is het wel zo dat het NK ook last heeft van de toenemende complexiteit van schaaksoftware. Ik ken vele programmeurs die zeggen: “ik wil eerst X, Y, Z af hebben voor ik meedoe met een computerschaaktoernooi”. Daar die X Y Z natuurlijk toenemend veel tijd kosten omdat de sterke programma’s het steeds beter voor elkaar hebben, neemt de kans dus af dat je veel deelnemers krijgt die weinig aan hun software hebben gewerkt.
Terwijl je bezig bent met 1000 andere dingen dan het NK en de tweede ronde van start was gegaan, mocht Diep niet klagen over de hardware. Dezelfde machine als in het WK. Een Quad Opteron 2.0Ghz en ook nog zo goed als hetzelfde boek als in het WK. Diep haalt op deze machtige machine in totaal rond de 400.000 stellingen per seconde op en een zoekdiepte van rond de 10-11 ply in de cruciale middenstellingen op 90 minuten pppp (per programma per partij).
Ronde 2
Terwijl ondergetekende al dacht dat Diep het toreneindspel naar remise aan het verknallen was, produceerde deze ineens 49.c4!! hier en kon Tao zijn biezen pakken. Tao kan gerust 3 pionnen pakken. Zo herinner ik mij een geweldige partij Jaap de Jager – Hans Bouwmeester waarin enige teamleden het na afloop geweldig vonden dat Hans Bouwmeester een toreneindspel met 2 pionnen minder nog gewonnen had. Hans reageerde kort met de historische uitspraak: “Eén vrijpion loopt harder dan drie”.
In bovenstaande stelling haalde Diep 894995 nodes per seconde (4 processors bij elkaar) waar ik niet bepaald ontevreden over was, alsmede 715 zoekacties in de eindspeldatabases.
Nu hoor je veel over nps (nodes per seconde). De hedendaagse posities per seconde zijn voor geen enkel modern programma meer te vergelijken met oude posities per seconde. Zonder uitzondering heeft iedereen hard gewerkt.
Verder telt werkelijk iedereen nodes anders. Wat ik 400k nps noem, dat noemt het Junior team zonder met de ogen te knipperen 4 miljoen nps, daar zij ook posities meetellen die ze in werkelijkheid niet zien. Hydra zou het overigens 40 miljoen nps noemen, die telt ook knopen die hij al eerder gezien heeft (heeft geen hashtable laatste 6 ply, laat staan een shared hashtable zoals alle PC software). Het kernprobleem is wat een node is en hoe inefficient je met ze omspringt. Als ik op mijn eigen manier reken is volgens de laatste geruchten (uit betrouwbare Nederlandse bron) overigens het snelst zoekende schaakprogramma op 1 processor Tiger. Die is zo snel dat hij het gros van de knopen niet telt. Naar schatting telt deze maar 1/5 van het aantal daadwerkelijk bezochte knopen. Waar Hydra op één processor in hardware rond de 3 miljoen nodes per seconde haalt, haalt Tiger er rond de 5 miljoen op een snelle hedendaagse A64, volgens de betrouwbare afschatting van een Nederlandse computerschaakprogrammeur.
Ook Hydra is met geen mogelijkheid meer te vergelijken met Deep Blue. Deep Blue sorteerde zijn zetten niet eens met behulp van killermoves (een zet die vaak het doorzoeken van andere zetten overbodig maakt, zoals in de eerste diagram hierboven (Kallisto – Diep) het slaan van de pion op b4 een killermove zou zijn als je vanuit de openingspositie zoekt), laat staan met behulp van schaakkennis (zoals bijvoorbeeld aanvalstabellen). Hydra doet dat wel. Ook in de hardware is er dus enorme progressie gemaakt qua efficiëncy. Hydra gebruikt wel killermoves.
Zo nieuw is het principe van de killermove overigens niet. Deze was al ruimschoots bekend in de jaren 80. In hardware is het echter erg lastig om überhaupt een zetsortering te hebben, daar je niet op eenvoudige wijze zoals in software over herschrijfbare variabelen beschikken kunt en zoeken sequentieel is. Elke sequentiele handeling kost minimaal 1 kloktik. Bij een klokhoogte van 30Mhz en 10 cycles (1 cycle = 1 kloktik) per node haal je dan dus 3 miljoen nodes per seconde. Als alle welbekende goedwerkende algoritmes op sequentiele manier geimplementeerd worden in hardware, dan ben je zo maar 10 cycles langzamer. Dan haal je 30Mhz / 20 = 1.5 miljoen nodes per seconde. Kortom, stevig trager dan Tiger.
Een ander voordeel van software is dat 1 node van Diep tienduizenden cycles kost en dus één extra handeling (die honderden cycles kosten kan) natuurlijk niet zo’n drastisch effect heeft op de nps snelheid waarmee Diep rekent, daar 1 node simpelweg zoveel cycles kost. Sterker nog, ik kan Diep de hele wereld rond laten lopen alvorens je het in de snelheid merkt. Dat is toch wel het voordeel van software boven hardware. In het NK speelt iedereen dan ook met een software programma en is er geen enkel hardware matig programma aanwezig. Overigens, 30-60Mhz in hardware slaat natuurlijk ook geen deuk in een pakje boter meer. Deep Blue zat al tegen de 30Mhz in 1996 en mijn PC loopt momenteel op ruim boven de 2000Mhz. Bovendien is 1 node in software altijd zeker factor 5 efficiënter dan in hardware (wegens het missen van hashtables en wegens het niet hebben van allerlei simpele zaken zoals een normale zettensortering wat in hardware niet mogelijk is).
Ronde 3
Ronde 3 speelde Diep met de zwarte stukken tegen Sjeng.
Sjeng – Diep
NK computerschaak 2004, 10/16/2004
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 Lb4+ 4.Pbd2 O-O 5.a3 Lxd2+ 6.Lxd2 Pe4 7.g3 d6 8.Lg2 Pxd2 9.Dxd2 De7 10.O-O e5 11.Tfd1 Pc6 12.d5 Pd8 13.Tac1 b6
Volgens Arturo Ochoa is 13… b6? een mega fout van Diep. Zelf zie ik ook 12… Pd8?! als een oorzaak van het kwaad. Zeker in de wetenschap dat het knol vervolgens op b7 dreigt geparkeerd te worden. Hoe je ooit een engine wijs gaat maken dat b6 foutief is, dat is me een groot raadsel overigens. Zelf had ik de zet ook gespeeld. Chessbase is de enige die op hun site onder ’title’ bij Diepeveen de ‘f’ van FM niet laat zien. Dat waar ik toch echt FM ben sinds 2002 al en deze zet ook gespeeld had. Wat we hier hebben is een soort van Koningsindisch achtige structuur. Weliswaar heet het dan hier totaal anders, maar de strategie is dezelfde. Zoals we in de partij zien volgt Diep tot mijn stomme geluk ook braaf het plan om aan te vallen op de koningsvleugel. Objectief staat na zet 13..b6? wit echter totaal gewonnen. In computer-computer wordt objectief Koningsindisch simpelweg door wit gewonnen. Zwart klooit wat passiefs aan en gaat eraf.
14.De3 f5 15.b4 f4 16.gxf4 Txf4 17.c5 Df6 18.Pd2 bxc5 19.bxc5 Lf5 20.cxd6 cxd6 21.Tc7 a5 22.Tdc1 Dg5 23.T7c4 Pf7
Na tientallen minuten lang hoofdvarianten gezien te hebben waar Diep ’t knol doelloos op b7 wilde parkeren was ik in de partij heel blij dat deze toch naar de goede vleugel toeging. Echter als ik objectief goed kijk nu, staat hij hier vervolgens ook 12 zetten lang geparkeerd op f7.
24.Pf3 Dh6 25.Txf4 exf4 26.De7 Lg4 27.Pd4 Dg6 28.Dh4
.
.
.
.
28…Dh5?? Een onbegrijpelijke fout van Diep. Natuurlijk kan ik klagen over zoekdiepte. De klok tikt tenslotte hard door en dan speel je af en toe bepaalde zetten sneller. Deze werd gedaan op grond van een search van 11 ply. In 2004 niet bepaald om trots te vermelden natuurlijk. Natuurlijk kan ik hier wel heel optimistisch aankondigen dat ik iets aan de zoekdiepte van Diep moet doen, maar we zien zo direct ook waarom Diep een grotere zoekdiepte als andere engines nodig heeft om te gaan balen over Dh5.
29.Dxh5 Lxh5 30.Tc7 Tb8 31.f3 g5 32.h4 Sjeng laat het hier wel liggen hoor door Lh3 na te laten of op zet 31 of op zet 32. Met name op zet 32 is Lh3 wel erg goed. De structuur die ontstaat na 31.f3 is niet echt een winststructuur voor wit.
32…h6 33.hxg5 hxg5 34.Ta7 Tb2 35.Txa5 Pe5 36.Ta6 Tb1+ 37.Kh2 Td1 38.Pe6 Pf7
39.a4? Wit heeft hier natuurlijk weliswaar nog steeds een pion meer, maar met 39.a4 laat wit alle winstkansen echt glippen. Als er iemand hier beter staat is het toch zwart. Na 39.Lh3, wat een best wel voor de hand liggende zet is, speelt het toch veel simpeler voor wit. Wat we in deze partij zien is dat Diep vrij agressief druk gezet heeft op de tegenstander op grond van schaakkennis. Na zet 39 begon ik te geloven in de zwarte kansen.
39…Td2 40.a5 Txe2 41.Kg1 Td2 42.Tb6 Txd5 43.a6 Ta5 44.Tb8+ Kh7 45.Tb7 Kg6 46.a7 Pe5 47.Pd4 Kf6 48.Pb3 Ta2 49.Pd2 d5 50.Tc7 Ke6 51.Tb7 Kd6 52.Kf1 Pc4 53.Pxc4+ dxc4 54.Ke1 c3 55.Kd1 Le8 56.Tb6+ Lc6 57.Kc1 Txa7
0-1
Deze partij zien we iets wat we in latere partijen weer zien en dat is dat als 2 programma’s X en Y tegen elkaar spelen en X heeft meer schaakkennis dan Y, dat, zodra X druk zet op Y, je dan relatief simpel wint.
Dit is dan ook de grote verandering geweest in Diep, waar ik nog steeds aan aan het ’tunen’ ben, namelijk dat Diep met meer druk speelt. In wiskundige termen is dat ’tunen’ heel simpel uitgedrukt, namelijk je geeft gewoon veel grovere scores voor bekende schaakpatronen. Een open lijn kon in Diep, gewoon de kale definitie van een toren op een open lijn, kreeg 0.04 pion. Dat staat nu in de kale definitie gedefinieerd als #define TOREN_OPOPENLIJN 200. Ofte wel op 0.2 pion staat het nu.
Een vervijfvoudiging in dit geval dus!
Natuurlijk is dit een simpel voorbeeld en is het iets eenvoudiger voorgesteld als hij is. In werkelijkheid zijn er natuurlijk tientallen patronen die zich bemoeien met hoe goed een open lijn is, afhankelijk van andere stukken en de hele stelling. Echter de kale definitie van een toren op een open lijn krijgt dus factor 5 meer.
Dat hoger tunen van schaakkennis heeft één heel erg naar effect en dat is dat, als er een bug in zo’n patroon zit of deze ietwat naïef is geïmplementeerd, dat je dan heel snel een partij kan verliezen op grond van één patroon. Zo heb ik met wat proberen gezien dat Junior voor een koning die op de d- of e-lijn staat zomaar rond de drie pionnen aftrek geeft. Dat geeft natuurlijk enorm agressief spel waarbij pion na pion genadeloos wordt opgeofferd aan het vasthouden van de koning aldaar, terwijl hij daar prima kan staan, of later zonder problemen alsnog veilig gezet kan worden.
Vanzelfsprekend legt een dergelijke agressieve tuning, zoals tegenwoordig vrijwel alle commerciële engines hebben (met name die van Junior), een enorme druk op het soort openingsboek dat je gebruikt tegen de tegenstander. Als je één opening speelt waarin deze manier van spelen niet bij de opening past, dan kun je al bij voorbaat de nul noteren.
In mijn ogen de ‘Godfather’ van de agressieve tuning is Chrilly Donninger, die hiervoor respect verdient. Vooral ook op de publieke wijze waarop hij dit gedaan heeft – de parameters van Nimzo98 kon je gewoon met eigen ogen aanschouwen. Chrilly dienen we in dit opzicht toch een duidelijke plek in de geschiedenis van het computerschaak te geven, daar hij met Brutus en Nimzo98 toch enorme indruk wist te maken dankzij superagressieve tuning. Achteraf vraag je je altijd af: “Waarom heb ik van zo’n kennisarm programma toch nog verloren en wel op zo’n verpletterende manier?”. Op dit moment vraag ik me eigenlijk meer af: “Waarom kostte het vijf jaar om te zien dat ik op eenvoudige wijze honderden rating punten voor Diep in de sloot heb laten liggen, die de meeste engines niet hebben laten liggen al die jaren”.
Een ander bijkomend voordeel van agressief spel is dat een programma zelf zijn spel kan dicteren aan de tegenstander. Hierdoor is er dus iets minder kans dat je in één of ander schaakpatroon trapt die je tegenstander wel begrijpt en jij niet. In Diep had ik tot voor kort nooit echt stilgestaan bij het overtuigende bewijs dat door Chrilly geleverd is met Nimzo en Hydra. Mogelijk doordat de som van enorm veel schaakpatronen soms ook leidt tot grote scores. Echter de laatste paar jaar begon Diep in testpartijen enorm te verliezen tegen andere schaakengines. Ook voor het NK bewees Richard Pijl met een paar testpartijtjes De Baron – Diep, dat De Baron duidelijk was verbeterd en Diep het onderspit dolf.
John van der Hoeven, Vincent Diepeveen, André van Ark.
Ronde 4
In de 4e ronde zien we hoe de verouderde tuning in Diep resulteert in een dramatische nederlaag. Links ronde 4: Diep – Rebel, wit aan zet.
Rebel is natuurlijk ondertussen een zwaar verouderd programma. Niet parallel, weinig schaakkennis. Edoch, het is natuurlijk erg goed afgesteld op bepaalde openingen en heeft een enorm goed openingsboek. Als je maar een grote bonus krijgt voor een toren op die open lijn, dan verdubbel je je torens wel. Dat omhoog tunen van de kale bonus voor een toren op een open lijn heb ik dus na het eerste weekend gedaan. Om precies te zijn na deze partij. Na 19.Ted1?? speelt Diep dus niet meer. De loper wordt eraf getimmerd en dan gaat Diep zich zorgen maken over de open c-lijn.
Zwart staat hier overigens prima. De meeste moderne engines zien de score boven de 0.00 voor wit, terwijl ik als mens zwart 0.5 pion beter vindt staan. De enige die nog kan winnen is zwart hier. Zeker na de blunder 19.Ted1?? kan wit opgeven. Rebel maakte het overigens prima af. Deze partij is vanuit Rebel gezien een prima partij.
Niet alleen Frans Morsch was in complete juichstemming op het moment dat Ed Schröder zijn pensioenering aankondigde. Vele commerciële programmeurs waren dat. Volgens mij hebben zij veel te vroeg gejuicht, Rebel speelt steeds beter!
De belangrijkste reden waarom klassieke schaakengines zoals Rebel dichter bij de waarheid zitten als de moderne engines hier qua evaluatie, is natuurlijk omdat in de meeste partijen moderne spectaculaire varianten gespeeld worden. Diep ging hier dan ook stampen met zijn pionnen op de koningsvleugel. G4, h4 en h5 zijn naar ik meen nog in de partij gespeeld. Allemaal waanzin. Het gaat enkel en alleen om de c-lijn. Een bonus voor een toren op de c-lijn geven is dus qua kennis al bijna genoeg. Afruil Slavisch met wit spelen is een bereslecht idee natuurlijk als je nog wat oude code hebt die niet gehertuned is en maar 0.04 pion bonus voor een open lijn krijgt. Het is ook wel knullig als wit een variant ingaat waarin de hoofdvariant nog niet eens in boek staat. Diep verliest hier natuurlijk van zichzelf.
Op zo’n manier gaat Rebel nog jaren mee tot iedereen begin 2006 een dual core processor heeft.
Het is natuurlijk makkelijk om kritiek te geven op openingsboekkeuzes van auteurs. Echter ga er maar aan staan om zelf een boek te maken, hoor. Met de enorme handgetunede openingsboeken van tegenwoordig, die in de vele miljoenen zetten lopen, is het slechts enkelen gegund dat te maken. Dat zijn dan natuurlijk andere personen dan de programmeurs zelf.
Belangrijk in deze partij was dat Diep objectief gezien niet verloren uit de opening kwam maar het zelf verknold heeft. Arturo valt in dat opzicht niets te verwijten. Juist bij het hertunen van een schaakengine, wat natuurlijk bij zoveel patronen als in Diep jaren kost, is het duidelijk dat, als je dan een nog niet gehertuned belangrijk schaakpatroon op het bord krijgt, dat je daarop een partijtje kunt verliezen.
Ronde 5
Ronde 5 : Nexus – Diep [B92 Najdorf], 17 oktober 2004.
Nexus – Diep
NK computerschaak 2004
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 a6 6.Le2 e5 7.Pb3 Le7 8.O-O O-O 9.f4 b5 10.Le3 Pbd7 11.fxe5 Frappant is dat Nexus dus al vanuit de openingen zelf zijn openingszetten kiest. Normaliter is dat absolute zelfmoord, maar nog belangrijker kostbaar tijdsverlies. Zeker in Najdorf hoort het zelfmoord te zijn met wit om zonder boek te spelen. Toch staat wit hier prima en heeft een prima voordeeltje.
11…Pxe5 12.a4 b4 13.Pd5 Lb7 14.Lb6 Dd7 15.Dd4 Pxd5 16.exd5 Tfc8 17.De4 g6 18.Tad1 Ld8 19.Lxd8 Dxd8 20.a5 Tab8 21.Td2 f5 22.Dd4 De7 23.Tf4 Pd7 24.Ld3 Pe5 25.Lf1 Pg4 26.Te2 Dd7 27.Dd3 Pe5 28.Dd1 La8 29.Dd2 Db7 30.Te1 Kg7 31.Td4 Te8 32.Kh1 h5 33.h3 Te7 34.Ta1 Pd7 35.Ta4 Tbe8 36.Taxb4 Da7 37.Dc3 Pf6 38.Tb6
Tja, wat past mij om hier bij deze stelling te schrijven… Dat zwart volkomen verloren staat en dat wit op zijn gemakje een paar pionnen kan afhalen, naast de pion die wit al veroverd heeft? Zwart heeft heel erg vage aanvalskansen over de e-lijn en een nog vagere dame op a7 staan. Ook de loper op a8 is niet bepaald moeders schoonste. Daar staat tegenover dat Nexus natuurlijk een soort van supercrafty is. Weinig kennis, goed getest, goed gedebugged en zoekt 3 ply dieper als Crafty. De vergelijking trek ik met Crafty op een quad overigens. Let wel, van Nexus is elke byte natuurlijk zelf geschreven door de programmeurs ervan. Het is zelfs geen bitboards. Tot mijn stomme verbazing wilde dit toernooi de programmeurs toch wel praten over enige computerschaak technische zaken zoals algoritmes. Hoewel ik natuurlijk naar het NK was gekomen in de verwachting slechts over dat soort dingen te praten, verbaasde het mij dat het uiterst zwijgzame Nexus team dit keer de lippen niet continue stijf op elkaar hield. Zo blijf je je verbazen in positieve zin over mensen! Wel had ik Dieps kansen op een halfje al zo goed als afgeschreven alhier. Nexus is tenslotte geen Crafty en laat zich toch niet zo makkelijk bedotten.
38…Te1 39.Pd2 De7 40.Txa6 De5 41.Td3 Dxc3 42.bxc3 Pe4 43.Kg1 Kh6 44.Tb6 Ta1 45.Pb3 Te1 46.c4 h4 47.Pd4 Ta1
Tja, de kennisarme programma’s haal je er hier zo uit. DeepFritz8 waardeert dit als 2 hoog voor wit. Ik zag het ondertussen wel zitten met zwart. Diep zat 1 hoog voor wit.
48.Pb5 Pg3 49.Txg3 hxg3 50.Pxd6 Houdini leeft nog! Wit gaat natuurlijk van zijn levensdagen niet meer uit die penning op de onderste rij komen. Wel is er na 50… Tee1?? nog een lelijke truuk voor wit om te winnen, te weten Pxf5+ Kg5 Pxg3. Vanzelfsprekend niet iets waar het siliconoïde tuig intuint en dus vervolgde de partij met:
50…Tf8 51.Tb3 f4 52.Td3 Tb8 53.Tf3 Tb4 54.Tb3 Tba4 55.Tb8 Txa5 56.Tf8 T5a4 57.Pb5 g5 58.Pc7 Lb7 59.Pe8 Te1 60.Tf6+ Kh7 61.Te6 Txe6 62.dxe6 Lc6 63.Pd6 Kg7 64.e7 Ta8 65.Pb5 Kf7 66.e8=L+ Lxe8 67.Pd4 Ta1 68.Pf3
0-1
Met deze overwinning was ik enorm blij. In tegenstelling tot anderen zie ik natuurlijk Nexus in bijna alle toernooien waar ik meespeel ook meedoen en wist ik dat het een sterke prestatie zou neerzetten. Het heeft namelijk geen enkele zwakke schakel. Wel mogen ze vanaf nu bewijzen dat ze in staat zijn om elopunten erbij te programmeren. In dat opzicht zullen ze zich moeten bewijzen.
Het zoet der overwinning smaakte naar meer toen Jeroen Noomen kwam melden dat hij zwart had met Tiger tegen diep: “Waarom heb ik alweer zwart tegen die Diep; ik zou graag met wit die knullige Najdorf van Arturo hard weerleggen.” (de uitdrukkingswijze die Jeroen gebruikte is iets gekuist alhier)
Tja, wat kan ik daarop zeggen? Ook in het WK 2004 stond Diep direct na de opening tegen Fritz en Falcon verloren (Fritz herhaalde zelfs een paar rondes later heel flauw de Najdorf variant die Falcon met wit tegen Diep speelde). Maar ook die twee partijen won Diep in beide gevallen op Houdini-achtige wijze, zoals uitgebreid uitgemeten in één van de vorige Computerschaaks. Speel dus Najdorf tegen Diep en Diep komt verloren te staan kort na boek, maar wint wel.De enorme complexiteit van de chaos die een moderne opening als Najdorf achterlaat zorgt er tenslotte wel voor dat een gedeelte van de schaakkennis in Diep tot zijn recht komt. Dat neemt niet weg dat Jeroen in partijen tegen andere programma’s met wit wel hard enige Najdorfs met wit won op grond van openingsboek en daarmee in elk geval wel zijn voorbereiding in boek liet zien.
Jeroens argumentatie snap ik heel erg goed en de manier waarop ik Jeroen met bovenstaande quote in het daglicht stel komt op de lezer misschien negatiever over als de gemoedelijke atmosfeer waarin dit gezegd werd. Toch wil ik graag opmerken dat een moderne engine die goed reageert op het boek en goed getest is met openingsboek op Najdorf, dat daar voor amateurs gewoon niet tegen te spelen valt (gezien de enorme moeite en tijd die het Nexus team in hun engine/interface steekt is het voor mij erg lastig om ze als amateurs te kwalificeren). Vandaar dat ik ook aan een ieder die het wilde horen vertelde dat je tegen de sterkere engines met redelijke tot erg goede boeken gewoonweg geen Siciliaans kunt spelen. Dat kunnen de heren onderling natuurlijk wel en in zoverre snap ik Jeroen wel. Daar staat tegenover dat Jeroen wel beremazzel had met die variant die op het bord kwam in Diep-Rebel.
Ronde 6
Diep – Chess Tiger
NK computerschaak 2004
1.d4 Pf6 2.c4 c5 3.d5 e5 4.Pc3 d6 5.e4 g6 6.f3 Ondergetekende voorspelde hier een nul voor Tiger met twee vingers in de neus voor wit. Hoewel ik pas later zag dat dit Oud-Indisch heet en geen Konings-Indisch zoals ik foutief tijdens de partij rondbazuinde, is het plan hetzelfde. Wit heeft direct meer ruimte en zwart een grote gatenkaas met maar één plan en dat is matzetten op de koningsvleugel. Tiger ging dat ook heel braaf doen natuurlijk.
6…Lg7 7.Le3 Ph5 8.g3 O-O 9.Db3 f5 10.exf5 gxf5 11.O-O-O Zwarts plan van aanvallen op de koningsvleugel is natuurlijk geweldig, ware het niet dat wit lang gerocheerd heeft en dus met zijn koning op de damevleugel staat.
11…f4
Achteraf is het maar goed dat Diep snel uit boek was en een waanzinnige zet als Db3 produceerde. Hierdoor moest Tiger zelf een plan trekken. Dat doet Tiger nogal consequent. Jeroen zag de rampzalige harakiri poging van Tiger met f7-f5-f4 dus ook al heel erg vroegtijdig aankomen en voorspelde een nul voor Tiger. De dame staat na f5-f4 geniaal op b3 en zwart opent vrijwillig allerlei lijnen en creëert gaten waarmee wit druk kan zetten op de koningsvleugel. Veel commentaar geven bij de partij is niet nodig. Zwart wordt op zowel de dame- als koningsvleugel totaal geplet.
12.Ld2 fxg3 13.Pe4 g2 14.Lxg2 b5 15.cxb5 Pf4 16.Lxf4 Txf4 17.Lh3 Lf5 18.Lxf5 Txf5 19.Pe2 Df8 20.Tdg1 Kh8 21.Tg3 Pd7 22.Dd3 Lh6+ 23.Kb1 Tf7 24.Thg1 Pf6 25.P2c3 Pxe4 26.Pxe4 Td8 27.h3 Tb7 28.a4 Tf7 29.a5 De7 30.b6 axb6 31.axb6 Tg7 32.Da6 Txg3 33.Txg3 Lf8 34.Da4 Tc8 35.Kc2 Df7 36.Pg5 Df5+ 37.De4 Dg6 38.Dxg6 hxg6 39.Pe6 Kh7 40.Kb3 Lh6 41.Ka4 Lc1 42.Kb5 Lxb2 43.b7 Tb8 44.Kc6 e4 45.fxe4 Le5 46.Tg2
1-0
Een geweldige partij van Diep. Vergeet echter niet dat zet 6.f3 die uit het openingsboek van Diep kwam, enorm bewust gespeeld is door Arturo. Daarna heeft Diep geen boek meer nodig om te winnen. Zwarts enige plan, matzetten op de koningsvleugel, komt dan te vervallen en het punt kan genoteerd worden voor den Diep. Dit ondanks strategisch zwakke zetten als 9.Db3 die Diep zelf verzonnen heeft. Het toont wederom het belang van het openingsboek aan ten opzichte van de honderden zo niet duizenden partijen die rondzwerven op internet die “bewijzen” dat een bepaalde variant speelbaar is. Na 6.f3 kun je Indische openingen met zwart als computer gewoon op je buik schrijven!
Geluk dwing je af
Vanzelfsprekend is achteraf rapporteren veel minder interessant als live de partijen volgen. Echter de conclusies zijn mogelijk interessant en ook de manier waarop de computerprogrammeurs zelf het weekend ervaren.
Vooraf aan het tweede weekend had Rebel de beste papieren met een halfje meer als Diep. Rebel had echter nog niet tegen Nexus gespeeld. Nexus werd duidelijk zwaar onderschat door de meesten. Dit terwijl Nexus iedereen er 4 ply uitzoekt. Zeker met korte bedenktijden als we op het NK altijd spelen (90 minuten hele partij) is dat natuurlijk geen nadeel.
Erg zorgwekkend was wederom het feit dat Richard Pijl met de Baron getest had met Baron thuis tegen Diep en Diep was daar verpletterend verslagen door Baron. Iets in het bugvrije spel van Baron zorgde ervoor dat Diep dus altijd moeite met de Baron gehad heeft. In voorgaande toernooien lachte het geluk Diep toe vanwege het openingsboek van Arturo Ochoa. Dit keer deed Richard het beter.
De Baron – Diep. Stelling na openingsboek. Direct na de opening was al duidelijk dat Diep enorm geluk moest hebben om dit te houden. Wit heeft 0 zwaktes hier. Op lange termijn speelt wit een keer e4 en heeft dan ook nog een megasterk centrum.
Diep produceerde hier 13… b5-b4?! Ook niet bijster handig. Zwarts inactieve toren van a1 wordt geactiveerd en het hout op a6 en c7 gaat eraan. Een kwaliteitsoffer later in de partij kon het tij ook niet keren. Een keurige partij van de Baron die hier afgetekend won en duidelijk maakt dat De Baron levensgevaarlijk is geworden voor de commerciëlen met rommel-openingen.
In de 8e ronde ging het erg snel.
Diep – Goldbar. Zwart grijpt hier zojuist met op g2 een pion. Wit speelt Thg1, rocheert lang en zet zwart in no-time mat over de g-lijn. Dat gebeurde ook. Weer een puntje erbij!
Ronde 9 speelde Diep tegen The King. Ook hier trad weer het probleem op dat de remote connectie wel weer erg traag aan het worden was. Ondanks continu veel operator tijd in te plannen, bleek de remote connectie, het probleem duidelijk op de plek waar de machine stond overigens, meer ellende te geven dan profijt.
Dat is natuurlijk wel jammer. Al jaren heeft ondergetekende geen hardware meer ingekocht in de hoop dat als echte Hollander goedkoop op te lossen door via het internet op een machine elders te spelen. Over deze machine mocht ik niet klagen qua snelheid. Maar liefst 4 processors. Wel verloor ik deze partij 30 minuten aan operator tijd en dan moet je je afvragen of je dat nog wel in de toekomst wilt. Alleen dankzij een sportief remisebod van Johan in de tijdnood wist Diep tijdverlies te voorkomen.
Wat me opviel in deze partij tegen The King is dat met name beide engines met nog een minuut of 30 op de klok toch wel knullig begonnen te spelen. De zoekdieptes werden minder en waren van het nivo wat op het WK 1999 ook met groots gemak gehaald werd.
De rondes erop speelde Diep op een dual machine (2 processors). Natuurlijk niet op mijn eigen oude kast, maar op een remote machine in USA. De internetconnectie Nederland çè USA is altijd prima. Nederland ç è Duitsland is altijd armoe troef.
Koningsveiligheid
Diep – Neurosis. 24th Dutch CC Leiden NED (10), 24.10.2004
1.d2-d4 Pg8-f6 2.c2-c4 e7-e6 3.Pb1–c3 Lf8-b4 4.Dd1–c2 c7-c5 5.d4xc5 Lb4xc5 6.Sg1–f3 Sb8-c6 7.Lc1–g5 h7-h6 8.Lg5-h4 g7-g5
Diep – Neurosis na 8… g5 ??
In menselijk schaak geef je g5 een enkele vraagteken, want de zet is slecht. In computerschaak geef je er twee. Twee vraagtekens betekent verliezende blunder en dat is dit ook. Na g5 hoeven we natuurlijk hier niet meer verder te kijken. Het kost nog een paar zetten voor de engines snappen dat wit veel beter staat, maar het punt ontgaat de witspeler niet. Een hard verbod in het programma inbouwen dat je je eigen koning veilig dient weg te kunnen zetten zonder pionstructuurproblemen voor de koning is bitter noodzaak. In Diep heet dit intern in de evaluatie een “g7-g5 probleem”.
In ronde 11 speelt Diep een spannende partij tegen ANT.
Dit is verreweg de beste partij van het toernooi geweest, vanuit Diep bekeken.
Ant – Diep
NK computerschaak 2004, 24 oktober 2004
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Lb4 4.e3 O-O 5.Ld3 d5 6.Pf3 c5 7.O-O Pc6 8.a3 Lxc3 9.bxc3 Dc7 10.cxd5 exd5 11.dxc5 Ant is uit boek en verzint dxc5 zelf. Hoewel het voor een computer een logische zet is, is het dat niet voor de menselijke spelers. Bekend zijn hier plannen met a4 en La3. Het voordeel van een zet als 11.dxc5 is dat de zwartspeler natuurlijk enorm goed moet schaken om de stelling die licht voordelig is voor wit, om te buigen in een goede stelling voor zwart.
11…Lg4 12.a4 Ant verzint alsnog een goed plan.
12…Pe5! 13.Le2 Pxf3+ 14.Lxf3 Lxf3 15.Dxf3 Pe4 16.c4 De5! 17.Tb1 dxc4 18.Txb7 De6 19.Dh5 c3
Nu blijkt de zwarte vrijpion veel sterker te zijn als de witte. Dit terwijl wit een toren op de 7e rij heeft, een loper tegen een paard (normaliter een voordeel) en meer actieve stukken als zwart. De score van Diep gaf het duidelijk groot voordeel voor zwart aan, in een vroegtijdig stadium. Pas toen deze stelling op het bord kwam zag ook ondergetekende dat dit inderdaad klopte. Sterk staaltje van vooruitzien door Diep!
20.Tc7 Tfc8 21.Txc8+ Txc8 22.Dd1 Pxc5 23.La3 Dc4 24.Lxc5 c2 25.Dd2 Dxc5 26.Tc1 a5 27.f3 Dc4 Vanaf hier wordt er wel fiks geschoven om het punt te maken, met name met het oog op de klok. Het is echter verbluffend dat een klein foutje in de opening zo keihard is geconverteerd naar deze winststelling voor Diep.
28.Dd7 g6 29.Kf2 Dc3 30.Ke2 h5 31.f4 Dc4+ 32.Kf3 Kh7 33.h3 Tc7 34.Dd6 h4 35.Kf2 Dc3 36.Ke2 f6 37.Kf3 Kg7 38.Kf2 Dc4 39.Kf3 Kf7 40.Kf2 Dc3 41.Dd5+ Ke7 42.Ke2 Kf8 43.f5 g5 44.De4 Kg7 45.De8 Dc4+ 46.Kf2 Tf7 47.Db5 Dc3 48.Dd5 Tc7 49.Dd6 Dc4 50.Dd4 Dc6 51.Kg1 Kf8 52.Dd2 Ke8 53.Kf2 Dxa4 54.Dd5 Dc6 55.Dg8+ Kd7 56.Da2 Dc3 57.De6+ Kd8 58.Dg8+ Ke7 59.Ke2 a4 60.Dg7+ Kd6 61.Df8+ Te7 62.Dd8+ Td7 63.Db6+ Ke7 64.De6+ Kd8 65.Db6+ Tc7 66.De6 a3 67.Dg8+ Ke7 68.Dg7+ Kd6 69.Df8+ Kc6 70.De8+ Kb6 71.De6+ Ka5 72.De4 Kb5 73.De6 Ka4 74.g3 hxg3
0-1
Epiloog
Zo rond zet 60, toen op andere borden duidelijk was wat de uitslag ging worden, begon ik eens uit te rekenen op een kladpapiertje wie er nu eigenlijk kampioen was. Mijn berekening gaf aan dat Diep dat op een kwart punt was geworden. Liever was ik natuurlijk kampioen geworden op een miljoenste SB punt, maar dat ging helaas niet.
Lang narekenen na afloop van de wedstrijdleider bevestigde dat.
Tot slot wil ik graag opmerken dat in de meeste partijen van Diep de beslissing al kort na de opening valt. Soms redt Diep dan nog een vol punt wegens geklungel van de tegenstander, zoals tegen Nexus. Soms niet, zoals tegen De Baron. De enige echte onregelmatige partij was eigenlijk tegen de King. De King komt goed uit de opening, verklungelt het dan, laat zich totaal wegspelen en als de tijd langzaam opraakt is The King de betere koffiehuisschaker en weet het tot een remise dame/toren eindspel te schoppen, afgerond met een sportief remise aanbod.
Dat neemt niet weg dat zeker de helft van de partijen de eerste paar zetten na het boek cruciaal zijn geweest in een groot aantal partijen. Wat we zien in de computerschaakwereldtop is dat deze engines ook steeds langer nadenken, net als de mens, direct na het openingsboek. Een goede zaak.
Een goede kwaliteits openingsboek maken is echter ook een heel professioneel werkje. Zeker net zo lastig als een schaakengine en veel lastiger als een schaakengine. Om een voorbeeld te geven, het boek dat ondergetekende van Arturo dit toernooi gebruikte, bestond uit 2 miljoen zetten. Hiervan ongeveer 500000 met de hand ingevoerd. U zult zich realiseren dat alleen al het kwantiteitsbeginsel, wat in het computerschaak o zo belangrijk is, al jaren tijd kost. Laat staan kwaliteit.
De vraag die je je moet stellen is of het dan fair is dat in een toernooi meer dan één commerciéle schaakengine met een openingsboek mag spelen geschreven door dezelfde auteur.
Het is in de afgelopen jaren voorgekomen dat Diep een bepaalde variant slecht in het openingsboek had staan en tegen Sjeng speelde. Die had een boek van Jeroen Noomen. Een paar rondes later krijgt Diep als tegenstander Rebel. Net voor de partij wordt hetzelfde boek geladen als tegen Sjeng en de partij zo goed als herhaald. Dit keer in een nog iets ongunstigere manier voor Diep.
Belangrijke overweging daarbij is dat een schaakengine niet zelf leert, terwijl de rondlopende openingsboek experts wel binnen 2 secondes dezelfde variant op het bord kunnen toveren, simpelweg door hetzelfde boek weer te laden. Dit vaak tegen amateurs, die tijdens de rondes simpelweg geen tijd hebben om hierop zich voor te bereiden. Dat soort dingen zijn dit toernooi gelukkig niet gebeurd, maar nadenken voor de toekomst kan geen kwaad.
Op het WK hebben we de effecten ook gezien afgelopen jaren. In 2003 deed het openingsboek van Kure tweemaal mee. Fritz deed het prima. In 2004 deed het boek met één programma mee en ging het een stuk slechter.
Ondanks het feit dat het grote publiek computerschaak steeds minder belangrijk vindt, groeit het aantal programmeurs met een eigen schaakprogramma enorm. Vaak hebben die ook een aantal goede vrinden die zich heel goed hebben laten informeren in technisch opzicht over computerschaak. Kortom het aantal experts in het computerschaak, die alles op de voet willen volgen, groeit wel gestaag.
Een goede actie van toernooidirecteur Theo was daarom de poging dit toernooi live op het internet te broadcasten. Dat lijkt me met het oog op de toekomst (en zeker ict5) heel belangrijk om dit op een serieuze manier aan te pakken.
Dit toernooi telde ik 3 programma’s die duidelijk multiprocessor zijn. De Baron, Diep en hard aan het experimenteren is Tony van Roon. Zoals te doen gebruikelijk verknal je minimaal 1 toernooi aan het goed aan de praat krijgen ervan.
Met het oog op de toekomst waarin 90+% van alle nieuwe pc-processors dual-core zijn, is het misschien een idee om eens actie te ondernemen.
Vincent krijgt de eerste prijs uitgereikt.