Robert Beekman
Kijk eens naar de stelling links. Wit aan zet wint. Laat die slome grijze hersencelletjes eens ratelen en lees dan hieronder verder. Zoals je gelijk ziet: dit is nu echt een ouderwetse oefenstelling. Zwart dreigt met Dh3 en Dg2 wit mat te zetten, dus wit moet daar geforceerd iets tegenover zetten.
Bij toeval stuitte ik op deze stelling. Ik vond ‘m in ons clubblad van oktober 1990. Titel: de grafzet van de maand. De grafzet wordt zo overtuigend genoemd dat hij meedingt naar de grafzet van het jaar 1990. Volgens de auteur van het artikel, althans.
Tegenwoordig zou ik het niet accepteren dat mensen zo te kijk gezet worden, maar klaarblijkelijk werd daar vroeger anders over gedacht. En bovendien is de ironie ver te zoeken, zoals straks zal blijken. In plaats van aperte blunders worden moeilijke rekenstellingen in beeld gebracht, waarbij de toeschouwer flink aan het denken moet slaan.
We citeren uit het clubblad: “De eerste bijdrage van het seizoen is van Kaj Söderberg met zijn prachtige misser tegen Klashorst uit de wedstrijd Tal II – Utrecht III. Kaj speelde in de diagramstelling 1.Db1 Lb6 2.Pb5 Dh3 4.Pa7+ Lxa7 4.Txc7+ Kxc7 5.Db7+ Kd6 6.Dc6+ Ke5 waarna zwart ontsnapt en wit teleurgesteld opgaf.”
Tot zover kon ik me er nog iets bij voorstellen. Maar we lezen verder!
“In plaats van 1.Db1 wint meteen 1.Txc7+ (Tal-achtig!) 1… Kxc7 2.d6+! (weer Tal-achtig!!) 2… Kd7 3.Dd5!! (een stille!!) Wit wint, zoals Tal ongetwijfeld in een oogwenk zou hebben gezien…”
Inmiddels heeft de lezer de ironie van de rubriek “grafzet van de maand” al dik en breed begrepen. Het is metafoor voor “gemiste genialiteit deze maand”.
Maar hoe gaat het eigenlijk verder na 3.Dd5? Zo duidelijk vond ik het niet. Wat gebeurt er eigenlijk als zwart gewoon … Dh3 doet? Na Db7 Kxd6 loopt zwart opnieuw gewoon weg.
Links hebben we die stelling na 3.Dd5. Aha, dat is duidelijker. Wacht even, wit moet na … Dh3 niet Db7 doen maar kan mat in vijf zetten met Df7 Kxd6 Pb5 Kc5 Dc7 Kb4 Tb1 Ka4 Pc3 Ka3 Da5 mat. Wit dreigt dus zowel links maar nog sterker over rechts binnen te vallen. De enige zwarte zet is dus … Tg7. Wit doet nu Tb1 en hoe nu verder? Zwart staat inderdaad voor een lastige opgave. Na Dh3 Tb7 Ke8 De6 wint wit. Na Ke8 De6 Kf8 Df6 Ke8 Tb5 wint wit opnieuw.
Maar hoe verder gaan na … Tb8, … Dg6 of … Dg5? En heeft wit ook gezien dat zwart bv … Lxf2 Kxf2 e3 Kxe3 f4 gxf4 kan doen? Er moeten feilloze computerzetten gedaan worden en hoewel wit beter lijkt te staan door diens machtige centralisatie, is en blijft het duizelingwekkend complex. En N.B.: zwart staat wel een toren voor.
Inmiddels de computer maar aangezet en die geeft aan dat Txc7 na lang rekenen en diep doorgespeelde varianten tot voordeel voor wit leidt. Drie andere zetten winnen echter veel overtuigender:
1) 1.d6 Txd6 2.Txc7 Kxc7 3.Pb5. Heel simpel, wordt gelijk gezien door de computer en is + 13 voor wit.
2) 1.Pb5 Dh3 2.Txc7 Kb8 3.Tb7 Kc8 4.Pxa7 mat. Ook heel simpel eigenlijk. Ook + 10 voor wit.
3) 1.Da4 en nu kan Dh3 niet wegens Txc7 Kxc7 Dc6 Kb8 Tb1 mat. Ook + 10 voor wit.
Sterker nog: ook Pxe4 wint. En Db3 wint. En, hé, dat is grappig: de gespeelde ‘grafzet van de maand’ Db1 wint ook. Toch eens kijken hoe dat gaat.
1.Db1 Lb6 2.Txc7 Kxc7 3.c5 Lxc5 4.Db7 Kd6 5.Dc6 Ke5 6.Dxc5 Df6 7.Tb1 Kg7 8.Tb7 Kh8 9.Dd4 Tg7 10.a7. + 5 voor wit inmiddels.
Het is gemeen. Ik geeft het toe. Ik hang hier relaxed achterover terwijl de computer alles voor mij uitrekent. Dat konden ze in 1990 nog niet. Maar helaas was de Tal-achtige ontknoping wel één grote moeilijk doenerij. Ik vermoed dat Tal gewoon goed gerekend en simpel gewonnen had.
.
Mihael Tal.