Opmerkelijke discussie

Hans Bouwmeester

Intuïtie is belangrijker dan kennis! – Vassily Smyslov

Het is niet aan te nemen dat ex-wereldkampioen Smyslov kon vermoeden dat zijn bovengenoemde uitspraak bijzondere gevolgen zou hebben. Er is hier sprake van een stelling zonder bewijs en dus zijn de meningen over de waarde hiervan verdeeld.

De maatschap Paardekooper en Hoffman, behorend tot de belangrijkste accountants- en belastingadviesorganisaties in Nederland, was geïnteresseerd in het onderwerp. Enerzijds is de maatschap een belangrijke sponsor voor het Max Euwe Centrum en anderzijds is deze zeer betrokken bij ontwikkelingen van het bedrijfsleven. Liepen er wellicht parallellen?

P. en H. organiseerde in samenwerking met het Max Euwe centrum enige tijd geleden een forumdiscussie tussen een schaakmeester en een aantal leidende figuren uit het bedrijfsleven. Deze discussie is thans door het MEC in boekvorm uitgegeven.

Jan Timman opende de rij van sprekers en gaf een beeld van alles wat er in het brein van een schaakmeester omgaat. Het was de inleiding van een interessante middag, over het geheel sloten de meningen aardig op elkaar aan. Wie er meer van wil weten kan het boekje bij het MEC bestellen.

Het meest opmerkelijk vond ik de opstelling van Jaap van en Herik, die, zoals bekend, ook de rechtspraak aan de computer wil overlaten. Hij vond intuïtie maar een vies woord. “We moeten er zo snel mogelijk van af”, zo betoogde hij, “want intuïtieve oplossingen zijn meestal niet optimaal.” Dit alles kwam mij opnieuw in gedachte, toen in de volgende positie onder ogen kreeg.

De stelling is ontleend aan een klokseance van de jonge Tal in Riga 1958. Mark Dvoretzki zette deze tijdens een trainingsessie voor aan Arthur Joesoepov.

Tal – N.N.
Riga 1958

18.Pxf7 Elke redelijk ervaren schaakspeler zal onmiddellijk op het idee komen om met 19.Pxf7 te beginnen. Voor hem is dat een kwestie van kennis; hij heeft dit type combinatie al vaak gezien. Een beginner met talent zal wellicht op grond van zijn intuïtie tot hetzelfde besluit komen. Maar hoe gaat het spel eigenlijk verder na 18… Kxf7 19.Dxe6 Kf8?
18…Kxf7 19.Dxe6+ Kf8 19…Kf8 Dat moet een goede schaakspeler wel weten voordat hij op een combinatie ingaat. Eenvoudig is het niet, want 20.Tf3+? Lf6 21.Txf6+ Dxf6! levert niets op. Joesoepov investeerde tijd in een exacte berekening en won na 19…Kf8 20.Lxe7! Txe7 (Na 20… Dxe7 is 21.Tf3 dodelijk.) 21.Tf3+ Ke8 22.Df7+! Kd7 23.Txe7+ Pxe7 (23… Dxe7 24.Lxd5 en wint) 24.De6+ Ke8 (Of 24… Kc7 25.Tf7) 25.Tf8+! en mat.
Nu heeft een simultaanspeler in het algemeen te weinig tijd voor diepgaande berekening. Hij is op zijn intuïtie aangewezen. Laat ons zien hoe onze betreurde vriend Michael Tal, zoon der goden, het probleem van de diagramstelling oploste.
20.Lc1!! Tegen het dreigende 21.Tf3 Lf6 22.La3! is geen afdoende verdediging. Er volgde:
20…Lf6 21.La3+ Te7 22.Te4 Ke8 23.Lxe7 Pxe7 24.d5 Lb5 25.d6 Lxd3 26.d7+ Dxd7 27.Dg8#]

1-0

Mikhael Tal

Is intuïtie belangrijker dan kennis? We begrijpen allemaal wat Smyslov bedoelt. Met de tientallen boekjes als Winning with the Timboektoe is misschien wel eens een enkel punt te scoren, maar je komt er niet wezenlijk verder mee. Kijk op strategie en tactiek krijg je door partijen van grote meesters diepgaand te onderzoeken. Daarmee ontwikkel je je positiegevoel en je intuïtie voor combinaties.

Kennis van een gezond openingsrepertorium is even belangrijk. Die doe je maar gedeeltelijk op uit een openingenboek. Voor de ‘doorwerking’ van varianten zijn grootmeesterpartijen eveneens belangrijk. Misschien is het zo dat begrippen als kennis en intuïtie elkaar gedeeltelijk overlappen. Zonder bepaalde kennis komt de intuïtie eenvoudig niet aan bod.