Het duel der penningmeesters

Eduard Spanjaard

In het traditionele schaaktournooi te Hastings heb ik in groep C met 6 uit 9 de derde prijs gewonnen. Slechts één partij verloren, tegen Dennis Morton Horne. Een verliespartij waar ik met veel genoegen aan terugdenk. Vermoedelijk de meest opmerkelijke en schilderachtigste partij van het geheel tournooi, met de meest wonderlijke wendingen vol crossed checks, aftrekschaaks, penningen, half-penningen, enzovoorts. Hans Kmoch – een Ween met groot taalgevoel – heeft de partij een bijnaam gegeven: het duel der penningmeesters!

Spanjaard – Horne, jan. 1947.

1.c2-c4 Pg8-f6 2.Pb1-c3 e7-e6 3.e2-e4 d7-d5 4.e4-e5 d5-d4 5.e5xf6 d4xc3 6.b2xc3 Dd8xf6 7.d2-d4 c7-c5 8.Pg1-f3 h7-h6 9.Lf1-e2 c5xd4 10.c3xd4 Lf8-b4 11.Lc1-d2 Lb4xd2 12.Dd1xd2 0-0 13.0-0 b7-b6 14.Pf3-e5 Lc8-b7 15.f2-f4 Tf8-d8 16.Ta1-d1 Pb8-c6 17.Dd2-e3 Td8-d6 18.g2-g4 Df6-d8 19. g4-g5 Dit pionoffer is de consequentie van de vorige zet. 19… Pc6xd4 20.g5xh6 Pd4-f5! 21. De3-a3 g7xh6 22.Le2-h5

.

Pion f7 is nu ondekbaar, maar er volgt echter een haast onstuitbare tegenaanval.

22… Td6-d2! 23.Lh5xf7 Kg8-h7 24.Td1xd2 Dd8xd2 25.Da3-h3 Dd2-d4 26.Tf1-f2

.

.

.

.

De eerste penning (Dd4-Tf2-Kg1). Horne maakt er een zogenaamde half-pin van met 26… Pf5-e3. Zwart dreigt Da1 of Dd1. 27.Lf7-g6 Kh7-g7 28.Lg6-d3 Een fraaie parade. Redt nog net. Wit dreigt Dg3 met beslissende tegenaanval. 28… Ta8-g8 Dreigt aftrekschaak. Prachtige synthese verdediging (tegen Dg3) en aanval (dreiging Kf8). 29.Dh3xe6

.

.

.

Aanval is de beste verdediging. Op het aftrekschaak Kf8 of Kh8 heeft wit nu het crossed-check Pg6 als afweer. Wit dreigt dus weinig en heeft geen tijd voor Lg6 wegens Dd1 met mat. Nu was Kh8 Pg6 Kh7 winnend voor zwart. Er volgde echter: 29… Pe3-d1? Dreigt Dxf2 mat. Wit kan zijnerzijds niet Df7 resp. Dg6 benevens Dh7 mat spelen, omdat na Kf7 Kh8 wit schaak staat (crossed-check) en na Dg6 Kh8 zijn dame gepend is. 30.Pe5-g4!

.

.

.

Weer een wonderlijke ressource. Het paard dekt niet alleen Tf2, maar interfereert ook de g-lijn, waardoor het aftrekschaak uit de stelling is en De7 en Dh7 mat dreigt, terwijl Dxd3 faalt op Df6 Kh7 Dxh6 mat. Zwart schept echter nieuwe spanning met 30… Kg7-f8! Penning van Pg4, dreiging Dxf2 mat. 31.De6xh6? In tijdnood laat wit zijn kans glippen. Beter is het degraderen van de pin langs de g-lijn tot half-pin met 31.Lg6. Na Txg6 Dxg6 Pxf2 Dxh6 wordt het waarschijnlijk remise. 31… Tg8-g7 Thans zijn er drie penningen op het bord: d4-g1, h6-f8, g7-g1. In problemen niets onbekends, doch in een praktische partij een vrijwel unieke situatie.

32.Dh6-h8 Kf8-f7 33.Dh8-h5 Kf7-f8 34.Dh6-h8 Kf8-e7

Om na Dh4 te vluchten naar d7 “et rien ne va plus”. Laatste ressource, gebaseerd op het zoveelste crossed-check: 35.Kg1-f1! Pareert niet alleen de dreigingen Dxf2 mat en Txg4, doch creëert na Dxd3 (schaak!) het wonderlijke reddende crossed-check Te2. Jammer genoeg kiest de nuchtere Engelsman de simpele afwikkeling 35… Pd1xf2!, waarna hij spoedig wint. Zoveel probleemachtige wendingen zullen in partijschaak zelden zijn vertoond!

.

.

.

S.P. baron Bentinck (rector Utrechtsch Studentencorps, links) opent de partij Hans Kmoch (rechts) – Spanjaard (staat links). Vierkamp Studenten Schaakvereniging Lasker,gespeeld in Hotel des Pays Bas te febr. 1934.